ساخت و بررسی اثربخشی بسته آموزشی مهارت‌های اجتماعی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر مؤلفه‌های مهارت‌های اجتماعی در دانش‌آموزان دیرآموز

Abstract

هدف اصلی این پژوهش، ساخت بسته­آموزشی مهارت­های اجتماعی مبتنی بر ذهن­آگاهی برای دانش­آموزان دیرآموز و بررسی اثربخشی آن بر مؤلفه­های مهارت­های اجتماعی در آنها بود. روش این پژوهش کمّی و از نوع نیمه­آزمایشی با طرح پیش­آزمون-پس­آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری کلیه دانش­آموزان پسر دیرآموز مقطع پنجم­و­­ششم ابتدایی شهر تهران در سال تحصیلی 1400-1399 بودند که از بین آنها 30 نفر به صورت نمونه­گیری­ در­ دسترس انتخاب شدند و با گمارش تصادفی، در دو گروه 15 نفری آزمایش و گواه قرار گرفتند. بسته آموزشی مهارت­های­اجتماعی مبتنی بر ذهن­آگاهی بر اساس مؤلفه­های مهارت­های اجتماعی در دیگر برنامه­های آموزشی، تکنیک­های ذهن­آگاهی و نظر گروهی از روان­شناسان تربیتی و معلمان دانش­آموزان دیرآموز و پیشینه­های پژوهشی مرتبط، طراحی و ساخته شد. این بسته در قالب 8 مهارت گوش­دادن، پیروی از قانون، توجه به تکلیف، درخواست­کمک، رعایت­نوبت در مکالمه، مسئولیت­پذیری، کنترل­خشم، و دوستی­کردن طی 10 جلسه به افراد گروه آزمایش به­صورت آن­لاین (به دلیل شرایط قرنطینه ناشی از کرونا) آموزش داده ­شد. افراد گروه گواه در این زمان این آموزش را دریافت نکردند. ابزار پژوهش فرمِ ­والدین مقیاس درجه­بندی مهارت­های­اجتماعی گرشام و الیوت (1990) بود. کلیه داده­های متغیر وابسته مهارت­های­اجتماعی با چهار مؤلفه مشارکت، قاطعیت، مسئولیت­پذیری، و خودکنترلی با استفاده از نرم­افزار26 SPSS مورد تجزیه­تحلیل قرار گرفتند، و بنا به ضرورتِ حاصل از بررسی نتایج پیش­فرض­های آزمون تحلیل­کواریانس، در پردازش داده­ها، آزمون­هایU­من­ویتنی و t مستقل به کار رفتند. یافته­ها نشان­دهنده معناداری تفاوت در مؤلفه­های مشارکت (P=0/001)، قاطعیت (P=0/000)، و مسئولیت­پذیری (P=0/000)، و عدم­وجود تفاوت معنادار در مؤلفه خودکنترلی(P=0/001) بود. در کل یافته­های این پژوهش اثربخشی بسته آموزشی مهارت­های اجتماعی مبتنی بر ذهن­آگاهی بر مؤلفه­های مهارت­های اجتماعی در دانش­آموزان دیرآموز را تأیید کردند. از این بسته­آموزشی می­توان به­عنوان یک ابزار کمک آموزشی، در جهت بهبود مهارت­های اجتماعی این دانش­آموزان در خانه و مدرسه استفاده کرد تا آنها بتوانند در جامعه به­عنوان شهروندانی مستقل و کارآمد ظاهر شوند.