بررسی و تحلیل سبکی و محتوایی رباعیات سیف‌الدین باخرزی

Abstract

سیف‌الدین باخرزی (586-659 هـ. ق) ملقّب به شیخ‌الاسلام از مشایخ صوفیه و مریدان و اصحاب عارف مشهور، نجم‌الدین کبری (۵۴۰-۶۱۸) بود. شیخ در نظم و نثر صاحب آثاری است. از وی رساله‌ای به فارسی در معنی عشق و مجموعه رباعیاتی منسوب به وی باقی مانده است. سؤال اصلی این پژوهش این است که رباعیات منسوب به وی چه ویژگی‌هایی دارد و محتوای آن ها بیشتر چه مسائلی است. در پاسخ به این پرسش به روش توصیفی و تحلیلی به بررسی رباعیات او پرداخته‌ و خصایص سبکی و محتوایی رباعیاتش را کاویده‌ایم. پاره‌ای از رباعیات وی ضمن مجموعه رباعیات ابوسعید ابوالخیر، خیّام و ... به‌ چاپ رسیده است. بسیاری از صوفیه در کتب خود از رباعیات او یاد کرده‌اند که نشان‌دهندة اهمیت مقام او در این نوع شعر است. محتوای رباعیات وی، عاشقانه و عارفانه (عشق و عرفان و رندی، غم‌ستایی) همراه با اندیشه‌های خیّامی است. بیشتر رباعیات شیخ چهارقافیه‌ای هستند و کهن‌گرایی واژگانی و ترکیبات زیبا، صور خیال و آرایه‌های ادبی به‌ویژه پارادوکس و... در آن‌ها به چشم می‌خورد.