تحلیل انتقادی دیدگاه خاورشناسان دربارة نسخۀ خطی 1075 دارالکتب قاهره و تفسیر مجاهد

Abstract

نسخۀ مستقل تفسیر مجاهد به شمارۀ 1075 در دارالکتب قاهره از جنبه‌های مختلف مانند ویژگی‌های سندی و متنی، پیوند با طرق گوناگون نقل آرای تفسیری مجاهد در تفاسیر متأخرتر از جمله جامع‌البیان، شیوه‌های نقل و امکان بازسازی شکل اصلی تفسیر مجاهد مورد بررسی قرار گرفته است. اشتاوت، ونزبرو، لیمهاوس و ورستیخ در پژوهش‌های مختلف به همه یا برخی از این موارد، به تفصیل یا به اشاره پرداخته‌اند. در این مقاله دیدگاه‌های این خاورشناسان تبیین و سپس ارزیابی شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که نقطۀ عزیمت همۀ مطالعات غربیان در این‌باره نظریۀ سزگین مبنی بر «مکتوب‌بودن منابع آثار روایی» و روش او برای «بازیابی منابع این آثار» و «بازسازی آثار از دست‌رفته براساس نقل‌های موجود در منابع متأخر» و اشاراتی است که وی در این موارد به این نسخه و روایات مجاهد در تفسیر طبری داشته است. این نسخه بیش-ترین پیوند را با طریق عیسی ‌بن‌میمون از روایات مجاهد در جامع‌البیان دارد و قطعاً منبع طبری نبوده و همچنین گلچینی از تفسیر طبری هم نیست. مجاهد بن جبر مجاهد بن