ارزیابی پتانسیل تولید، کارایی استفاده از منابع و سودمندی اکولوژیکی - اقتصادی در کشت مخلوط لوبیا چیتی (Phaseolus vulgaris L.) و کدو ‌‌پوست ‌کاغذی (Cucurbita pepo L.) در شرایط همزیستی با میکوریزا

Abstract

این آزمایش با هدف ارزیابی اثر همزیستی با میکوریزا (Glomus mosseae) بر سودمندی اکولوژیک کشت مخلوط افزایشی لوبیا چیتی با کدو پوست کاغذی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا همدان در سال زراعی 1395 انجام گرفت. الگوی کشت در پنج سطح شامل کشت خالص کدوی پوست کاغذی (با تراکم 22/2 بوته در واحد سطح)، کشت خالص لوبیا چیتی (با تراکم 40 بوته در واحد سطح) و کشت مخلوط سری افزایشی 20، 40 و 60 درصد لوبیا با کدو در دو حالت کاربرد و عدم کاربرد کود زیستی میکوریزا (Glomus mosseae)، تیمارهای آزمایشی بودند. نتایج نشان داد که اثر الگوهای کشت در هر دو حالت کاربرد و عدم کاربرد میکوریزا بر صفات تعداد میوه در بوته، وزن بذر، عملکرد بذر، عملکرد روغن، عملکرد معادل کدو، کارایی مصرف آب و کارایی مصرف نیتروژن کدو و همچنین تعداد غلاف در بوته، وزن 100 دانه و عملکرد دانه لوبیا معنی­دار بود. درصد روغن در کدو و درصد همزیستی در هر دو گیاه نیز در صورت کاربرد میکوریزا معنی­دار بودند. بیشترین عملکرد معادل کدو (26/185 گرم بر مترمربع)، کارایی مصرف آب (72/2 کیلوگرم بر میلی‌متر) و کارایی مصرف نیتروژن (29/10 کیلوگرم بر کیلوگرم) از کشت مخلوط افزایشی 40 درصد لوبیا با کدو و در صورت کاربرد میکوریزا به‌دست آمد. نسبت برابری زمین جزئی در کدو بیشتر از لوبیا بود که بیانگر تأثیرپذیری بیشتر و مثبت کدو از کشت مخلوط با لوبیا است. بیشترین میزان نسبت برابری زمین (61/1)، مجموع ارزش نسبی (83/1)، کارایی استفاده از زمین (27/154) و شاخص بازگشت مالی (14/463) از کشت مخلوط افزایشی 40 درصد لوبیا با کدو و در حالت کاربرد میکوریزا حاصل شد که بیانگر توانایی میکوریزا در تعدیل رقابت لوبیا با کدو می‌باشد. در کل، با توجه به بهبود اجزای عملکرد، عملکرد معادل، کیفیت محصول تولیدی، کارایی مصرف آب و نیتروژن و نیز با عنایت به شاخص­های سودمندی اکولوژیک می­توان اظهار داشت که کشت مخلوط افزایشی 40 درصد لوبیا با کدو در شرایط کاربرد میکوریزا مناسب­ترین تیمار است.