پاسخ‌های بیوشیمیایی و فیزیولوژیک درختان کاج و چنار به آلودگی‌های شهری در تهران

Abstract

آلودگی‌های محیط شهری صدمات زیادی بر انسان، گیاهان و جانوران وارد می‌کند. در گیاهان، برگ‌ها و گل‌ها حساس‌ترین اندام به این آلودگی‌ها هستند. وقتی گیاه تحت تنش آلودگی قرار می‌گیرد فر‌مهای مولکولی فعال اکسیژن (ROS) زیاد می‌شوند و گیاه از نظر فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی برای مقابله با آلودگی واکنش می‌دهد. مطالعة حاضر به‌منظور بررسی تأثیر آلودگی‌های محیط شهری بر فعالیت آنزیم‌های سوپر‌اکسید دیسموتاز، آسکوربات پراکسیداز، گایاکول پراکسیداز، کلروفیل و کاروتنوئید برگ درختان کاج تهران و چنار در شهر تهران انجام گرفت. نتایج نشان داد مقدار فعالیت سوپراکسید دیسموتاز در کاج تهران در منطقة کم‌آلوده، کمتر از منطقة آلودة شهری بود؛ این مقدار برای چنار نیز در منطقة کم‌آلوده کمتر از منطقة آلوده گزارش شد. بیشترین و کمترین فعالیت آنزیم آسکوربات پراکسیداز به‌ترتیب در کاج آلوده و چنار کم‌آلوده مشاهده شد. فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز در کاج تهران بیشتر از چنار بود و مقدار این آنزیم در هر دو گونه در منطقة آلودة شهری بیشتر از پارک جنگلی چیتگر بود، به‌طوری ‌که کمترین و بیشترین فعالیت این آنزیم مربوط به چنار کم‌آلوده و کاج آلوده بود. مقدار کلروفیل a و کل و کارتنوئید در منطقة آلودة شهری برای هر دو گونه بیشتر از پارک جنگلی چیتگر بود، اما کلروفیل b از نظر آماری تفاوت معنی‌داری نداشت. به‌طور کلی در شرایط تنش، میزان تولید رادیکال‌های آزاد افزایش می‌یابد، بنابراین فعالیت آنتی‌اکسیدان‌ها تأثیر مهمی‌در تحمل تنش و سمیت‌زدایی و کاهش خسارت ناشی از رادیکال‌های آزاد دارد. هر دو گونه برای مقابله با آلودگی فعالیت آنزیمی خود را افزایش می‌دهند و همچنین مقدار کلروفیل و کاروتنوئید را کم می‌کنند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که آلودگی شهر تهران در حدی است که می‌تواند سبب تغییر برخی از صفات بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی چنار و کاج تهران شود.