بررسی اثربخشی دوره‌های آموزشی-ترویجی بر کاهش تخلفات مرتبط با منابع طبیعی و عوامل مؤثر برآن (مطالعۀ موردی: شهرستان¬های اردل و کیار در استان چهارمحال و بختیاری)

Abstract

هدف از تحقیق حاضر بررسی اثربخشی دوره‌های آموزشی- ترویجی منابع طبیعی بر کاهش تعداد تخلفات مرتبط با منابع طبیعی شامل قطع جنگل، شخم و شیار و چرای خارج از فصل و مازاد دام و تعیین عوامل آنها است. به‌این منظور، اطلاعات دوره‌های آموزشی- ترویجی و تخلفات بهره‌برداران در یک دورۀ شش ساله (1382 تا 1388) در سطح 17 روستا از توابع شهرستان اردل و کیار استان چهارمحال و بختیاری از ادارۀ کل منابع طبیعی استان گردآوری شد. همچنین اطلاعات اقتصادی و اجتماعی روستا از طریق پرسشنامه از 20 سرپرست خانوار در هر روستا جمع‌آوری و برای هر روستا میانگین‌گیری شد. سپس تعداد افراد آموزش‌دیده که قبلاً مرتکب تخلف شده بودند به تفکیک هر روستا به دو گروه تقسیم شدند: افرادی که بعد از دورۀ آموزشی مرتکب تخلف شدند و افرادی که تخلف نداشتند. با استفاده از آزمون ویلکاکسون مشخص شد که آیا تفاوت معنی‌داری در تعداد تخلفات قبل و بعد از دوره‌های آموزشی وجود دارد یا خیر؟ برای بررسی اثر عوامل اقتصادی و اجتماعی، ابتدا روستاها بر اساس خصوصیات اقتصادی و اجتماعی، خوشه‌بندی شدند. در نهایت معنی‌داری ارتباط بین خوشه‌های فوق و تعداد تخلفات آنها با استفاده از آزمون کای‌اسکور بررسی شد. نتایج نشان داد که اختلاف معنی‌داری در تعداد تخلفات، قبل و بعد از دوره‌های آموزشی وجود دارد. تعداد تخلفات افراد آموزش‌دیده‌ بعد از شرکت در دوره‌های آموزشی به‌طور معنی‌داری کاهش یافته است. با وجود این، کاهش تخلفات در همۀ شرایط یکسان نبوده و عوامل فردی، اقتصادی و اجتماعی در آن دخیل بوده است. با تغییر خصوصیات فردی، خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی بهره‌‌برداران و امکانات و خدمات رفاهی روستاها، موفقیت دوره‌های آموزشی- ترویجی تحت تاثیر قرار می‌گیرد. نتایج مبین این است که توجه به خصوصیات اقتصادی و اجتماعی بهره‌بردان در طراحی و اجرای دوره‌های آموزشی- ترویجی می‌تواند موجب افزایش کارایی دوره‌ها شود.