اثر متقابل درختان بالغ سرخدار(Taxus Baccata L.) و تجدید حیات آن در ذخیره‌گاه افراتختۀ استان گلستان

Abstract

درک سازوکارهای زیربنایی برای تجدید حیات گونه‌های درختی و همچنین اثر متقابل مثبت و منفی بین گونه‌های درختی و تجدید حیات می‌تواند اثربخشی مدیریت جنگل و فعالیت‌های احیایی را بهبود بخشد. گونۀ سرخدار از گونه‌های بومی جنگل‌های هیرکانی است که به دلایل متعدد از جمله نبود تجدید حیات رو به زوال رفته است. پژوهش حاضر با هدف بررسی روابط درون‌گونه‌ای درختان بالغ سرخدار و تجدید حیات آنها در ذخیره‌گاه افراتخته در استان گلستان انجام گرفت. پس از جنگل‌گردشی، عرصه‌ای به مساحت حدود 2 هکتار انتخاب شد و موقعیـت مکـانی همۀ درختان و تجدید حیات سرخدار در آنها به روش فاصله-آزیموت با استفاده از دستگاه TP360B ثبت شد. در مجموع 417 درخت سرخدار و 59 تجدید حیات در منطقۀ تحقیق ثبت شد. حداقل و حداکثر قطر درختان سرخدار به‌ترتیب 6 و 124 سانتی‌متر بود. نتایج تابع تک‌متغیرۀ <em>O-</em>ring نشان داد که الگوی پراکنش درختان سرخدار کاملاً تصادفی و الگوی پراکنش تجدید حیات نیز تا فاصلۀ 5 متری کپه‌ای و بعد از آن تصادفی است. نتایج تابع دومتغیرۀ <em>O</em>-ring نیز نشان داد که رقابت شدید و برهمکنش منفی (دفع) بین درخت بالغ سرخدار و تجدید حیات آن وجود دارد. به نظر می‌رسد تراکم درختان بالغ در جنگل و سایه‌اندازی زیاد در طول سال توسط سرخدارهای بالغ با نبود تجدید حیات در این ذخیره‌گاه ارتباط مستقیم دارد. همچنین آللوپاتی درختان مادری سرخدار می‌تواند بر تراکم نهال‌ها و نونهال‌ها در زیر تاج درختان مادری تأثیر منفی داشته باشد. نواحی خارج سایۀ درختان بالغ گونۀ سرخدار به احتمال زیاد نمایانگر مکان‌های بهینه برای تجدید حیات است. از این‌رو برای حفاظت توده‌های موجود سرخدار، فعالیت‌های مدیریتی روی تجدید حیات باید در این نواحی تمرکز یابد.