خشکیدگی توده‌های خالص بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) در جنگل‌های زاگرس جنوبی، منطقۀ کوهمره‌سرخی استان فارس

Abstract

بیش از یک دهه است که جنگل‌های زاگرس با پدیده خشکیدگی روبه‌رو شده و آثار این بحران در مناطق مختلف نمایان است. با هدف بررسی وضعیت خشکیدگی درختان بلوط ایرانی در منطقۀ کوهمرۀ استان فارس چهار قطعه‌نمونۀ دائمی شامل دو قطعه‌نمونۀ دارای درختان متأثر از خشکیدگی در جهت‌های جنوبی و شمالی و دو قطعه‌نمونۀ شاهد (سالم) متناظر با مساحت شناور انتخاب شد، به‌طوری‌که 100 اصله درخت بلوط در آنها قرار بگیرد. شدت خشکیدگی به پنج طبقه شامل درختان سالم، دارای خشکیدگی سرشاخه، خشکیدگی تاج کمتر از 50 درصد، خشکیدگی تاج بیشتر از 50 درصد و درختان کاملاً خشکیده گروه‌بندی شد و وضعیت خشکیدگی درختان براساس آن ثبت شد. سایر مشخصه‌های درختان از جمله مبدأ (تک‌پایه یا شاخه‌زاد)، تعداد جست، قطر در ارتفاع نیم‌متری، قطر تاج، ارتفاع درخت و همچنین سطح و زیتودۀ برگ درختان نیز اندازه‌گیری شد. همچنین رطوبت خاک اندازه‌گیری شد. براساس نتایج، درصد خشکیدگی بیشتر از 50 درصد تاج در قطعه‌نمونه‌های تحت خشکیدگی 11 درصد بود. بیشترین درصد فراوانی درختان با خشکیدگی متوسط تا شدید متعلق به طبقات قطری و ارتفاعی میانی است و از الگوی زنگوله‌ای تبعیت می‌کند. به‌علاوه، درصد رطوبت خاک در قطعات‌نمونۀ شاهد نسبت به قطعات خشکیدگی بیشتر بود. میانگین سطح برگ و زیتودۀ برگ در قطعه‌نمونه‌های شاهد نسبت به خشکیده در هر دو دامنه بیشتر بود. به‌طور کلی، بین دامنۀ شمالی و جنوبی از نظر شدت خشکیدگی تفاوت معنی‌داری دیده نشد، اما به‌نظر می‌رسد عامل رطوبت در ریزوسفر ریشه نقش مهم و کلیدی در شیوع خشکیدگی درختان بلوط دارد.