تأثیر پدیدة زوال بلوط بر ویژگی‌های مکانیکی ریشة درختان برودار (Quercus brantii Lindl.)

Abstract

در بین اجزای مختلف پوشش گیاهی، سیستم ریشه در فرایند مسلح‌سازی خاک و جلوگیری از فرسایش نقش مهمی دارد. هدف این پژوهش، بررسی تأثیر پدیدة زوال بلوط بر ویژگی‌های مکانیکی ریشة درختان برودار (<em>Quercus brantii </em>Lindl.) در بخشی از جنگل‌های دینارکوه استان ایلام بود. ابتدا با توجه به دامنة پراکنش قطری درختان منطقه، دو طبقة کم‌قطر (15 تا 35 سانتی‌متر) و قطور (35 تا 55 سانتی‌متر) تفکیک و در هر طبقه پنج درخت در سه تیمار درختان سالم، زوال متوسط و زوال شدید به‌صورت تصادفی انتخاب شدند. از هر درخت تعدادی نمونة ریشه با حفر خاک (عمق حدود 30 سانتی‌متر) در نزدیکی درخت جمع‌آوری شد و سپس در آزمایشگاه، آزمایش‌های کششی ریشه انجام گرفت. نتایج نشان داد که رابطة قطر ریشه-نیروی کششی به‌صورت توانی مثبت و رابطة قطر ریشه-مقاومت کششی به‌صورت توانی منفی بود. نتایج آنالیز کوواریانس میانگین نیروی کششی و مقاومت کششی ریشه در درختان کم‌قطر نشان داد که نیرو و مقاومت کششی ریشه بین سه تیمار مورد مطالعه اختلاف معنی‌داری نداشت، درحالی‌که در درختان قطور، نیروی کششی و مقاومت ریشه در درختان سالم به‌طور معنی‌داری بیشتر از درختان با زوال شدید بود. بر اثر زوال، نیروی کششی ریشة درختان در تیمار زوال شدید نسبت به درختان سالم 3/11 درصد در طبقة کم‌قطر و 7/22 درصد در طبقة قطور کاهش یافته بود. همچنین، مقادیر یادشده در مورد مقاومت کششی حاکی از کاهش به‌ترتیب 4/13 و 7/19 درصدی بود. یافته‌های این پژوهش، سبب آگاهی بهتر در مقابل خطر فرسایش خاک در قسمت‌های زوال‌یافتة بوم‌سازگان زاگرس می‌شود.