ریزازدیادی پایۀ بالغ و دانهال گونۀ اکالیپتوس گلوبولوس (Eucalyptus globulus)

Abstract

اکالیپتوس گلوبولوس<em> blue gum</em> (<em>E. globulus</em>) از جمله گونه‌های مهم و تندرشد برای جنگلکاری و بهره‌برداری در صنایع چوب، کاغذ، تولید اسانس و عسل مرغوب است. با توجه به آنکه ناسازگاری عمل پیوند و رد آن و همچنین عدم ریشه‌زنی قلمه‌ها در بافت‌های بالغ مشکلاتی اساسی در اکالیپتوس‌هاست، تکثیر گیاه مزبور به‌کمک روش‌های ریزازدیادی در این تحقیق انجام گرفت. جوانه‌های رویشی جانبی از پایه‌های بالغ برگزیده در جنگل‌های شمال ایران و نیز دانهال‌های حاصل از بذر در فصول مختلف سال جمع‌آوری و با محلول‌های مختلف کلرور جیوه و هیپوکلریت سدیم در غلظت‌ها و زمان‌های متفاوت، بسته به فصل و ژنوتیپ گیاه ضدعفونی شدند. برای تشکیل شاخه از ریزنمونه‌های حاصل از پایۀ بالغ و دانهال گونۀ <em>E. globulus</em> اثر پنج تیمار هورمونی، شامل غلظت‌های مختلف از هورمون‌های سیتوکنین و اکسین (صفر تا 1 میلی‌گرم بر لیتر) در سه تکرار آماری با یک آزمایش واریانس بر پایۀ طرح کاملاً تصادفی بررسی شد. صفات مختلف از جمله طول شاخه‌، ضریب ازدیاد و سبزینگی شاخه، تجزیه و تحلیل شدند. مناسب‌ترین روش سترون‌سازی جوانه‌های پایۀ بالغ، غوطه‌وری نمونه‌ها در محلول اتانول 70 درصد به‌مدت 30 ثانیه و سپس در محلول کلرور جیوه 5/0 درصد به‌مدت ده دقیقه و در مورد جوانه‌های دانهال، استفاده از محلول کلرور جیوه 1/0 درصد، به‌مدت 6 دقیقه و در فصل بهار بود. در مرحلۀ شاخه‌زایی، تکثیر و رشد طولی مطلوب شاخه‌های حاصل از جوانۀ پایۀ بالغ، در محیط MS تغییریافته (نصف غلظت از عناصر غذایی پرمصرف) با هورمون‌های IAA و Zeatin به‌ترتیب در غلظت‌های 2/0 و 1 میلی‌گرم در لیتر انجام گرفت. تشکیل شاخه از جوانۀ دانهال در محیط دارای BAP5/0 به‌همراه Kin 2/0،GA3 1/0 و IBA 01/0 میلی‌گرم در لیتر صورت گرفت. در مرحلۀ ریشه‌زایی، شاخه‌هایی به‌طول یک و نیم سانتی‌متر از منشأ بالغ و دانهال، در محیط 4/1 غلظت از املاح پرمصرف MS و هورمون‌های اکسین تلفیقی NAA و IBA هریک به‌‌مقدار 5/0 میلی‌گرم در لیتر دارای ریشه شدند. نهال‌های حاصل، پس از سازگاری تدریجی با شرایط گلخانه‌ای، با موفقیت در خاک جای گرفتند.