بررسی تجدید حیات طبیعی گونه های چوبی در درختزارهای دامنۀ جنوبی البرز (مطالعۀ موردی: حوضۀ آبخیز سد لتیان)

Abstract

در ارتفاعات ناحیۀ رویشی ایران و تورانی، به‌ویژه شیب‌های جنوبی البرز، رویش‌های جنگلی ارزشمندی وجود دارد که متأسفانه در بسیاری از نقاط تخریب‌شده یا به‌صورت کم‌پشت و پراکنده درآمده‌اند. این رویش‌ها در بسیاری از نقاط با کاهش یا توقف تجدید حیات روبه‌رو هستند. آگاهی از وضعیت فعلی تجدید حیات و گرایش آن، مشکلات موجود و نیازهای مرتبط با احیاء از جمله ضروریات برنامه‌ریزی برای حفاظت، احیا و توسعۀ این جنگل‌هاست. به این منظور، این پژوهش در حوضۀ آبخیز سد لتیان انجام گرفت. برای بررسی کمی زادآوری از روش آماربرداری نواری بر اساس تیپ‌های جنگلی استفاده شد. این بررسی نشان داد که با وجود تخریب‌های صورت‌گرفته، تجدید حیات طبیعی در این رویشگاه‌ها وجود دارد. بیشترین تراکم زادآوری در تیپ ارس به‌همراه شیرخشت و راناس و کمترین تراکم مربوط به تیپ ارس خالص است. تیپ اول دارای سه اشکوب و سیمای درختی و درختچه‌ای است، اما تیپ دوم فاقد اشکوب درختچه‌ای متمایز و سیمای تخریب‌شده است که آثار بارز چرای دام در آن مشاهده می‌شود. 33 درصد زادآوری‌ها با منشأ بذر و 45 درصد آنها ریشه‌جوش بوده‌اند (منشأ بقیه قابل تشخیص نبود). برای گونه‌های ارس، راناس، بنه و پلاخور، زادآوری جنسی (دانه‌زاد) بر زادآوری غیرجنسی (ریشه‌جوش) غلبه داشته‌ است، در حالی که برای زرشک، نسترن، سماق، نارون و سیب، بیشتر زادآوری‌های موجود غیرجنسی بوده‌اند. 46 درصد زادآوری‌های شمارش‌شده تحت حمایت گیاه پرستار یا صخره بوده‌اند. تجدید حیات گونه‌های شیرخشت، پلاخور و راناس بیش از دیگر گونه‌ها به حفاظ و پرستار وابسته است. تجدید حیات گونه‌های موجود به‌جز پلاخور و سیب (با توجه به شرایط رویشگاهی)، کیفیت قابل قبولی دارد.