تأثیر عوامل فیزیوگرافی و ادافیک بر برخی ویژگی¬های کمی و کیفی درختان اُرس (مطالعۀ موردی: منطقۀ لاین- خراسان)

Abstract

به‌منظور بررسی اثر مشخصه‌های محیطی شیب، جهت دامنه، ارتفاع از سطح دریا و شکل زمین بر وضعیت کمی و کیفی توده‌های جنگلی اُرس در دامنه‌های هزارمسجد واقع در شمال خراسان رضوی، نقشه‌های این مشخصه‌ها تهیه و پس از تلفیق آنها، واحد‌های همگن مشخص شد. از روش استراتیفیکاسیون (مونه‌بندی) برای نمونه‌برداری استفاده شد. در هر واحد همگن، سه قطعه نمونۀ دایره‌ای به مساحت 1000 متر مربع برداشت شد. در هر قطعه نمونه، پس از برداشت نمونه‌ای از خاک سطحی و اندازه‌گیری خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، نتایج با استفاده از تحلیل چندمتغیرۀ PCA تجزیه‌وتحلیل شد. در هر قطعه نمونه، مشخصه‌های تعداد، رویۀ زمینی، ضریب قدکشیدگی، متوسط قطر برابرسینه، متوسط قطر تاج، درصد تاج‌پوشش، مقدار زادآوری، درصد درختان سالم و شاداب و درصد درختان آفت‌زده تعیین شد. نتایج نشان داد که ارتفاع از سطح دریا بر مشخصه‌های تعداد در هکتار، رویۀ زمینی، ضریب قدکشیدگی، سطح تاج‌پوشش و زادآوری و درصد درختان با شادابی متوسط پایه‌های اُرس تأثیر دارد. عامل شیب بر مشخصه‌های متوسط قطر برابرسینه، رویۀ زمینی در هکتار، میانگین قطر تاج، میانگین ارتفاع، درصد درختان با شادابی متوسط و نیز درصد درختان آفت‌زدۀ اُرس تأثیرگذار است. جهت جغرافیایی بر مشخصه‌های میانگین قطر برابرسینه، ارتفاع، ضریب قدکشیدگی، متوسط قطر تاج، درصد درختان شاداب و درصد درختان آفت‌زده مؤثر است. شکل زمین با مشخصه‌های ارتفاع کل، ضریب قدکشیدگی، متوسط قطر تاج و درصد درختان شاداب ارتباط معنی‌داری دارد. بر اساس نتایج تحلیل PCAمی‌توان گفت فسفر، رس، pH و لای، بیشترین تأثیر؛ و درصد رطوبت اشباع کمترین تأثیر را بر اُرس دارد.