آیا بهره‌برداری از جنگل، کیفیت رواناب را تغییر می‌دهد؟

Abstract

بهره‌برداری از جنگل با تاثیر بر فرایند چرخۀ مواد مغذی، بر کیفیت آب تأثیر می‌گذارد و سبب می‌شود که مواد مغذی محلول در گیاه شسته شود و از طریق خاک به جریان‌های رودخانه‌ای برسد. نوع و شیوۀ عملیات بهره‌برداری، عاملی مهم در مقدار مواد مغذی خارج‌شده از منطقه است. هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر تغییر پوشش گیاهی در پی بهره‌برداری از جنگل بر پارامترهای کیفیت رواناب، در بخش گرازبن جنگل آموزشی و پژوهشی خیرود است. برای این تحقیق، در مقیاس پلات‌های دو متر مربعی و در قالب چهار تکرار مبتنی بر بارندگی‌های طبیعی از آذر 1393 تا آذر 1394 (در طی یک سال) نمونه‌های آب جمع‌آوری و پارامترهای هدایت الکتریکی، غلظت املاح محلول در آب، اسیدیته و مقدار کاتیون‌ها و آنیون‌ها آزمایش شد. نتایج نشان داد که به‌جز اسیدیته، بین تمام پارامترهای کیفیت رواناب ذکرشده و چهار منطقه (شاهد، منطقۀ بهره‌برداری‌شده به روش تک‌گزینی، منطقۀ بدون پوشش تاجی و مسیر چوبکشی) بررسی‌شده در دو کلاسۀ شیب (0 تا 20 درصد و 20 تا 40 درصد)، اختلاف معنی‌داری در سطح 01/0 وجود دارد. همچنین ضرایب همبستگی اسپیرمن بین کاتیون‌ها و آنیون‌ها نشان داد که همبستگی مثبت در سطح 01/0 درصد بین کلسیم و منیزیم و همبستگی مثبت در سطح 05/0 درصد بین سدیم و پتاسیم، در بین چهار منطقۀ بررسی‌شده وجود دارد. با کاهش پوشش تاجی و گیاهی در اثر بهره‌برداری، مقدار پارامترهای هدایت الکتریکی، غلظت املاح محلول در آب و مقدار کاتیون‌ها و آنیون‌ها افزایش می‌یابد؛ بنابراین بهره‌برداری از جنگل با افزایش کاتیون‌ها و آنیون‌های رواناب تولیدشده، سبب کاهش کیفیت رواناب می‌شود.