آینده‌پژوهی وابستگی معیشتی مردم روستایی به جنگل در زاگرس شمالی

Abstract

هدف اصلی این پژوهش، ارائۀ سناریوهای مدیریت جنگل در مقابل تغییرات آینده از طریق آینده­پژوهی بود. این پژوهش در جنگل­های آرمرده واقع در شهرستان بانه انجام گرفت. روند تغییرات اجتماعی- اقتصادی در طول دورۀ 1391- 1384 با استفاده از پرسشنامه، مصاحبه و مطالعۀ اسناد موجود بررسی شد. به‌منظور تعیین جایگاه نمایه­ها و نشانه­های اثرگذار بر تغییر میزان وابستگی معیشتی مردم محلی به جنگل تحلیل سلسله‌مراتبی با استفاده از نظرات 18 کارشناس انجام گرفت. سپس به‌منظور انجام آینده‏پژوهی در قالب روش دلفی، 15 کارشناس خبرۀ محلی به روش هدفمند انتخاب و در مراحل مختلف از آنها پرسش شد. از نتایج به‌دست‌آمده از مصاحبه با خبرگان محلی و متخصصان و نتیجۀ تحلیل سلسله‌مراتبی، پرسشنامۀ باز مرحلۀ اول دلفی طراحی و با ارسال به کارشناسان نظرات آنان گردآوری شد. با استفاده از نتیجۀ مرحلۀ اول دلفی، پرسشنامۀ سازمان‌یافتۀ مرحلۀ دوم طراحی شد و پس از ارسال مجدد به کارشناسان، امتیازدهی گویه­های حاصل از هم‌اندیشی مرحلۀ اول دلفی در طیف لیکرت صورت گرفت. نتایج حاکی از تغییرات اجتماعی- اقتصادی چشمگیری در دورۀ زمانی تحقیق است؛ به‌طوری که مهاجرت به شهر، کاهش شدید تعداد دام، روند ثابت هزینه­های کل معیشت، کاهش هزینه­های تأمین سوخت، نوسانات جزئی درآمد، ضعف شدید امکانات رفاهی و عدم بهبود معنی­دار کیفیت زندگی از جملۀ این موارد است. سناریوهای آینده در افق 1404 شامل ادامۀ روند کنونی، سناریوی مطلوب و سناریوی نامطلوب است که سناریوی مطلوب به دو زیرسناریوی مطلوب ممکن و مطلوب ناممکن تفکیک شده است. نتایج نشان داد که سناریوی نامطلوب بیشترین احتمال تحقق را در افق مورد نظر دارد و پس از آن به‌ترتیب سناریوهای مطلوب ممکن، ادامۀ روند و مطلوب ناممکن بیشترین احتمال تحقق را دارند.