همپوشانی دوره تناوب شاخص نوسان اطلس شمالی (NAO) با دوره تناوب خشکسالی‌ها و ترسالی‌های ایران

Abstract

در این پژوهش برای آشکارسازی دوره تناوب خشکسالی­ها و ترسالی­های ایران و انطباق زمانی آنها با چرخه­های الگوی پیوند از دور شاخص نوسان اقیانوس اطلس شمالی (NAO) از دو مجموعه داده شامل داده­های مربوط به بارش ماهانه 63 ایستگاه هواشناسی همدید سازمان هواشناسی ایران طی بازه زمانی 1988 تا 2015 و مقادیر شاخص NAO در همان بازه زمانی متعلق به پایگاه داده­های مرکز ملی پیش­بینی محیطی- مرکز ملی پژوهش­های جوی NCEP/NCAR وابسته به سازمان پژوهش­های جوی و اقیانوسی ایالات متحده- استفاده شد. برای محاسبه و شناسایی خشکسالی­ها و ترسالی­های ایستگاه­های مورد مطالعه نیز از شاخص بارش استاندارد­شده (SPI) استفاده شد. با محاسبه شاخص SPI برای تمامی ایستگاه­های مورد مطالعه در یک مقیاس ماهانه، سری­های زمانی آنها در مقیاس ایستگاهی و مقیاس منطقه‌ای به تفکیک، برای تمامی ماه­های مورد مطالعه تهیه و تنظیم شد. علاوه­بر این دو سری زمانی، سری­های زمانی شاخص NAO نیز برای همان ماه­ها تهیه شدند. درنهایت، برای شناسایی دوره­های غالب موجود در سری­های زمانی مورد نظر از تحلیل طیفی به روش فوریه استفاده شد. نتایج تحلیل طیفی سری­های زمانی شاخص NAO نشان داد که در هر ماه، دوره­های تناوب مختلفی از دوره تناوب­های کوتاه­مدت تا دوره تناوب­های بلندمدت وجود دارد به­طوری­که بیشترین فراوانی با دوره­های تناوب کوتاه­مدت (کمتر از 10 سال) است. در انطباق این دوره­ها با دوره­های مربوط به خشکسالی­ها و ترسالی­های ایستگاه­های مورد مطالعه مشاهده شد که به استثناء ماه می، در بقیه ماه­ها بیش از 65 درصد ایستگاه­ها دست‌کم یک دوره تناوب یکسان با دوره­های تناوب شاخص NAO داشتند که می­تواند بیانگر ارتباط و اثرگذاری این نوسان اقلیمی بر شرایط وقوع خشکسالی­ها و ترسالی­های ایران باشد.