تغییرشکل‌‌ کلی و تغییرات زمانی و مکانی آن در سامانه‌‌های جوّی بارش‌زا در منطقه‌ای شامل ایران

Abstract

در بررسی رخداد بارندگی، معمولا به دو کمیت دینامیکی واگرایی و تاوایی و نیز متغیرهای وابسته به‌‌این دو بخصوص تاوایی پتانسیلی توجه زیادی شده است اما به نقش متغیر محاسباتی تغییرشکل‌‌، خصوصاً تغییرشکل کلی- به‌‌جز موارد معدودی در تحقیقات مربوط به جبهه‌زایی - کمتر توجه شده است. این پژوهش در پی آن است که تغییرات‌‌این متغیر را به‌‌طورکلی و کمیت‌‌های تغییرشکل‌‌ کششی، و تغییرشکل‌‌ چینشی در سامانه‌‌های همراه با بارش در منطقه شامل‌‌ایران را مورد تحقیق و بررسی قرار دهد. برای این کار با استفاده از داده‌‌های(Global Forecasting System) GFS مؤلفه‌‌های باد طی پنج سال، مقادیر تغییرشکل‌‌ کششی، تغییرشکل‌‌ چینشی و تغییرشکل‌‌ کلی، در نقاط شبکه‌‌ای که ناحیة مورد بررسی را پوشش می‌‌دهد، محاسبه شد. همچنین داده‌‌های نامنظم بارش اندازه گرفته شده در ایستگاه‌‌های سینوپتیک کشور با روش تحلیل عینی کرسمن به نقاط منظم شبکه منتقل شد. مقایسه الگوهای مقادیر تحلیل شدة بارش با الگوهای مقادیر تغییرشکل‌‌ کششی، تغییرشکل‌‌ چینشی و تغییرشکل‌‌ کلی در شش، دوازده و هیجده ساعت قبل از وقوع بارش، نشان داد که در منطقه مورد بررسی، مقادیر 6 ساعت قبل کمیت محاسباتی δ که برابر با حاصل‌ضرب اندازه تغییرشکل‌‌ کلی در تندی باد تعریف می‌‌شود، در اکثر موارد منجر به وقوع بارش در منطقه، دارای مقادیر فرین می‌‌شود. مقدار بیشینه δ برای مقادیر متفاوت بارش به صورت پله‌‌ای محاسبه شد. نتایج نشان می‌‌دهد که بیشینه δ برای همة مقادیر بازه پله‌‌ای بارش در یک بازه مشخص قرار دارد. همچنین راستای غالب محور کشیدگی تغییرشکل‌‌ کلی در هنگام وقوع بارش، در ناحیة مورد بررسی ترسیم شد و مشخص شد که محور کشیدگی تغییرشکل‌‌ کلی اکثراً در راستاهای غربی- شرقی، جنوب غربی- شمال شرقی و شمالی- جنوبی قرار دارد.