تغییرات دید جوّی و عوامل مؤثر بر آن در ایستگاه ژئوفیزیک تهران طی دوره 10 ساله (2011-2001)

Abstract

در این تحقیق، داده‌های دید جوّی و عوامل مؤثر بر آن از قبیل مه، بارش،غبار (Haze) و توفان‌‌‌های گرد و خاک در ایستگاه سینوپتیک ژئوفیزیک برای دوره سال‌های 2001-2011 بررسی شده است. داده‌‌‌های آلودگی هوا مورد استفاده مربوط به شرکت کنترل کیفیت هوای شهرداری تهران استفاده شده است. طی دوره 10 ساله، میانگین سالانه دید جوّی مقدار 7/8 کیلومتر و میانگین‌های فصلی آن برای فصل‌های بهار، تابستان، پاییز و زمستان به‌ترتیب مقادیر 2/9 ، 7/9 ، 1/9 و 7/6 کیلومتر برآورد شد. کمترین دید افقی طی سال در ماه دسامبر (7/5 کیلومتر) و بیشترین آن در ماه اوت (9/9 کیلومتر) رخ می‌دهد. به‌طورکلی پدیده‌های مه، بارش، غبار و توفان‌های گرد و خاک باعث کاهش دید جوّی می‌شوند. بسامد رخداد دید جوّی کمتر از 3 کیلومتر در فصل سرد بیش از سایر فصل‌ها است و مهم‌ترین عامل آن پدیده غبار است. در فصل سرد، مقادیر میانگین ماهانه دید جوّی، با در نظر گرفتن رطوبت‌های نسبی کمتر از 60 درصد، 1 تا 2 کیلومتر افزایش می‌یابند. میانگین سالانه هواویزهای PM₁₀ طی دوره 3 ساله 2007-2009 مقدار mg/m³ 9/68 برآورد شد و بیشینه فصلی هواویزها در ماه‌های ژوئیه و دسامبر رخ داده است. به‌طورکلی همبستگی منفی بین مقادیر روزانه دید جوّی و غلظت ذرات معلق PM₁₀ برقرار است و قوی‌ترین این همبستگی‌ها در فصل‌های بهار و تابستان رخ می‌دهد. اغلب پدیده‌های دید جوّی کمتر از 3 کیلومتر در شرایط غلظت‌های زیاد هواویزهای PM₁₀ و یا سرعت‌های کم باد، پایداری هوا، کاهش عمق اختلاط و در برخی موارد نیز در سرعت‌های بسیار بالای باد ناشی از توفان‌های گرد و خاک رخ می‌دهند. بررسی تغییرات ساعتی دید جوّی طی روز نشان داد که در ایستگاه ژئوفیزیک اغلب بهترین دید جوّی در ساعت‌های اولیه صبح رخ می‌دهد و به‌تدریج تا بعدازظهر، دید جوّی کاهش می‌یابد. بررسی جهت وزش باد نشان داد که با شروع صبح به‌تدریج وزش باد جنوبی دشت به کوه (آناباتیک) آغاز می‌شود و آلاینده‌ها از مناطق جنوب شهر به شمال شهر انتقال و به‌تدریج دید جوّی کاهش می‌یابد.