تبیین و تقریر استدلال آیۀ«لَو کانَ فیهِمَا آلِهَةٌ إلّا الله لَفَسَدتا» بر توحید در خالقیت

Abstract

بی‌شک در آیۀ «لَو کَانَ فیهِما آلِهَةٌ الّا الله لَفَسَدتا» استدلالی توحیدی به کار رفته است. در اصلِ این استدلال ابهام و تردیدی نیست، لکن در تلازم میان «تعدد آلهة» و «فساد» سخن‌های بسیاری بیان شده است، که هر کدام به نوبۀ خود دارای مشکلاتی هستند. در این میان اما، دیدگاه امام خمینی ره و شهید مطهری تا کنون مورد بی‌مهری محققان قرار گرفته و با همۀ امتیازهایی که دارد، به حاشیه رانده شده است. این مقاله بر آن است تا با روشی تحلیلی و توصیفی ابتدا به تقریر مهم‌ترین دیدگاه‌های مقابل، یعنی دیدگاه مشهور، دیدگاه علامه طباطبائی ره، دیدگاه استاد مصباح و دیدگاه آیت‌الله جوادی و اشکالات آن‌ها بپردازد، و سپس با تقریر جدیدی از دیدگاه امام خمینی ره و شهید مطهری تلاش کند تا اشکالات واردشده بر آن‌ها را پاسخ گفته و تقریری را که انطباق بیشتری با آیه دارد، بیان کند.