بازخوانی اندیشه‌های توحیدی کرّامیّه در نگاشت‌های تفسیر قصصی عتیق سورآبادی

Abstract

«کرّامیّه» از فرقه‌های مهمّ قرن سوم هجری و پس از آن است. آرای کلامی این فرقه و ایفای نقش آن برای گسترش اسلام، بیان‌گرِ اهمیت مطالعات معطوف به کرّامیّه است. در باب اصول توحیدی، برخی آرای شگفت‌آور در صفات خبری به ایشان نسبت داده شده که پذیرش آن در برخی موارد، دشوار است. از آن‌جا که مبانی کلامی هر فرقه در قالب متونِ منتسب جلوه‌گر می‌شود، مراجعه به متون اصلی کرّامی برای داوری منصفانه کارگشاست. بر این اساس، پژوهش حاضر به بازخوانی مهم‌ترین اندیشه‌های توحیدی کرّامیّه در «تفسیر سورآبادی» پرداخته که مطابق نتایج حاصل، انتساب باورهایی مانند استوا، حرکت و اعضا نادرست، و رؤیت و فوقیّت صحیح می‌نماید. مطابق این تحقیق که نتیجه‌ای کاربردی در حوزۀ مطالعات تفسیر، کلام و ملل دارد، برخی آرای این پیشوای کرّامی در مقولۀ ایمان، غیربدعی و هم‌سو با مکاتبی چون مرجئه است.