نقش امامان معصوم(ع) در کارکردهای عقل در معرفت خداوند

Abstract

سرلوحۀ همۀ معارف دینی، معرفت خداوند است. برای چنین معرفتی راه‌هایی پیشنهاد شده است. از جملۀ آن‌ها که به‌ویژه در کلام معصومان(ع) مورد توجه قرار گرفته، چراغ عقل از درون و وجود پیامبران و اولیای معصوم از بیرون است که می‌توانند رهنمون انسان به معرفت الله شوند؛ اما از آن‌جایی که عقل به تنهایی نمی‌تواند اسباب صعود انسان به معرفت گردد، در این مقاله با تأکید بر دیدگاه‌های روایی، ضمن تحلیل جایگاه حقیقی معصوم و ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد آنان در معرفت‌بخشی انسان‌ها، تأثیر معصوم را در کارکرد عقل و در نایل شدنش به کمال معرفت الله مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهیم. معصومان(ع) بر اساس ظرفیت وجودی و تکوینی و مسئولیت تشریعی که بر عهده دارند، زمینۀ شکوفایی عقل و ایجاد معرفت، و ایمن شدن آن از انحرافات معرفتی را فراهم خواهند ساخت. عقلِ معصوم به عنوان الگویی تمام‌عیار می‌تواند رهنمونِ عقول انسان‌ها در باریابی صحیح به معرفت الله گردد و از آسیب‌ها و انحرافات عقل جلوگیری کند؛ و در جایی هم حضور تکوینی و تشریعی معصوم ضامن تشدید معرفت عقلی در افراد است که هر کدام به ترتیب با عنوان «کارکرد ایجادی»، «کارکرد ایمن‌سازی» و «کارکرد کیفی» معصوم بر عقل، مورد بررسی قرار گرفته است.