اثر سیاست حذف یارانه حامل‌های انرژی بر الگوی کشت زراعت؛کاربرد برنامه‌ریزی ریاضی مثبت (PMP) (مطالعه موردی: حوضه آبریز مهارلو-بختگان)

Abstract

گازوئیل و برق، مهم‌ترین حامل‌های انرژی مصرفی در کشت محصولات زراعی به شمار می‌آیند و سهم زیادی از یارانه‌های پرداختی را به خود اختصاص می‌دهند. با عنایت به اتخاذ تصمیم حذف یارانه‌های حامل‌های انرژی، پژوهش حاضر با استفاده از داده‌های سال زراعی 89-1388 به بررسی اثر حذف یارانه‌های گازوئیل و برق بر الگوی کشت حوضه آبریز مهارلو-بختگان پرداخته است. برای این منظور از الگوی برنامه‌ریزی ریاضی مثبت به همراه رهیافت حداکثر انتروپی استفاده شد و تابع هزینه غیر خطی برآورد گردید. آثار سیاست مورد نظر بر الگوی کشت در قالب 6 سناریو مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که افزایش قیمت حامل‌های انرژی با ثبات سایر عوامل، سطح زیرکشت تمامی محصولات را کاهش می‌دهد در حالی که افزایش همزمان قیمت محصولات به میزان متناسب، می‌تواند این افزایش هزینه را جبران کرده و به افزایش سطح زیر کشت و افزایش سود ناخالص تولید منجر شود. لذا، از آنجا که کشاورزان با هدف بیشینه‌سازی سود الگوی کشت را تعیین می‌کنند، در برخی موارد با افزایش قیمت‌ها، محصولات با نیاز آبی بیشتر جایگزین محصولات با نیاز آبی و قیمت و سوددهی کمتر می‌شود و بدون افزایش در میزان برداشت آب، سود ناخالص افزایش می‌یابد. بر این اساس پیشنهاد می‌شود سیاستگذار در امر قیمت‌گذاری این موضوع را مد نظر قرار دهد تا به منظور حفظ منابع آب، الگوی کشت به سمت محصولات با نیاز آبی کمتر هدایت شود. گفتنی است که گندم در تمامی سناریوها با کاهش سطح زیرکشت روبه‌رو بوده است، لیکن همچنان بیشترین سهم را در الگوی کشت این حوضه داراست.