تبیین اثرات توسعه‌ای سدهای بزرگ بر پایداری بوم نظام‌های کشاورزی (مورد مطالعه: سد سهند هشترود استان آذربایجان شرقی)

Abstract

این تحقیق برای تبیین اثرات احداث سهند بر پایداری بوم نظام‌های کشاورزی از سوی کشاورزان در هشترود آذربایجان شرقی انجام شد. در این تحقیق برای تبیین اثرات بر بوم نظام‌های کشاورزی از مدل مدیریت زیست بومی استفاده شد. در این رابطه احداث سد سهند به عنوان یک عامل محرک در نظر گرفته شد و اثرات آن بر ویژگی‌ها و مولفه‌ها و کارکردهای بوم‌نظام‌های کشاورزی و همچنین رفاه و معیشت روستایی تبیین شد. در این تحقیق جمعا 112 نفر به عنوان نمونه از بین کشاورزان ساکن در پایین دست و بالادست سد سهند برای تعیین عوامل اثر استفاده شد و با استفاده از روش تحلیل عاملی چند عامل شامل حفاظت از منابع آب و خاک، بهره‌وری کشاورزی، ارتقای معیشت و رفاه اجتماعی، ارتقای سرمایه فرهنگی و بهبود کیفیت زندگی، توسعه اشتغال و گردشگری و همچنین تغییرات کالبدی تبیین شدند. بر اساس مدل مدیریت زیست بومی این گونه نتیجه‌گیری شد که احداث سد سهند توانسته است از طریق تقویت پتانسیل اکولوژیکی بوم ‌نظام‌های پیرامون به کشاورزی و معیشت و رفاه ساکنان حوضه آبی رونق ببخشد هر چند به علت بی‌توجهی به پیوستگی حوضه آب و بوم‌نظام کشاورزی به عنوان یک چشم‌انداز، سبب برخی مشکلات در بعد برابری و عدالت به ویژه برای ساکنان بالا دست سد شده است. بر این اساس پیشنهادهایی به منظور ظرفیت‌سازی انسانی و قانونی برای استقرار مدیریت زیست بومی با تاکید اجرای برنامه پرداخت برای خدمات زیست بومی به ویژه تجارت کیفیت و کمیت آب ارایه شد.