متافیزیک عمل در اندیشه ابن‌عربی

Abstract

مطابق قول مشهور تا عصر ابن­عربی، عمل، عرض است و فناپذیر. این تحقیق به طور مشخص به دنبال پاسخ به این پرسش است که آیا ابن­عربی این رأی را پذیرفته، یا سخنی تازه به میان آورده است. بدین منظور در روی­آوردی مستقیم، به فحص و بحث از تعابیری پرداخته می­شود که وی مشخصاً در آنها به ماهیت عمل اشاره کرده­است. در این تحقیق روشن می‌شود که اگرچه ابن­عربی در توصیف متافیزیکی عمل، ادبیات فلسفی-کلامی زمانه خویش را به کار می­گیرد، اما فهم متفاوتی از آن دارد که به دیدگاهی که بعدها حکمت متعالیه در این باب عرضه می‌کند نزدیک­تر است. به باور او، اگر مراد از عمل، حرکات و سکنات مادی باشد، عارضی، فناپذیر و زائل شدنی است؛ اما عمل حقیقی، رخدادی باطنی است که ناگزیر با حقیقتِ نفس مسانخت دارد.