عکس مستوی قضیه خارجیه نزد خونجی

Abstract

افضل‌الدین خونجی در عکس مستوی موجهات نوآوری‌های فراوانی دارد که منطق‌دانان بعدی در این زمینه همگی از او پیروی کرده‌اند. پی‌گیری این بحث در ارسطو، ابن سینا، فخر رازی و خونجی نشان می‌دهد که تغییرات تدریجی از ارسطو تا خونجی مانند طیفی است که دو سر آن هیچ همانندی ندارند و احکامی که ارسطو در عکس مستوی موجهات پذیرفته است، همگی مورد انکار خونجی قرار گرفته است. هرچند ادعاهای خونجی در عکس قضایای خارجیه پس از وی مورد قبول عام قرار می‌گیرد، نوآوری‌های او در عکس قضایای حقیقیه مورد انکار یا بی‌اعتنایی متأخران واقع می‌شود تا جایی‌که بحث از قضایای حقیقیه از آثار منطقی ایشان حذف می‌گردد. در این مقاله، به دلیل پیچیدگی بحث قضایای حقیقیه و اختلاف نظرهای فراوان در معنا و احکام آن، از پرداختن به عکس این قضایا خودداری می‌کنیم و تنها به نوآوری‌های خونجی در عکس قضایای خارجیه می‌پردازیم. به کمک فرمول‌بندی‌های منطق جدید نشان می‌دهیم که در همه‌ موارد اختلافی میان خونجی و فخر رازی، حق با خونجی بوده است و همین نکته می‌تواند دلیل پذیرش اندیشه‌های خونجی از سوی متأخران باشد.