بررسی تبادل منابع آب سطحی و زیرزمینی با استفاده از تحلیل خوشه ای (مطالعه ی موردی: دشت دز غربی)

Abstract

بررسی برهم‌کنش آب‌های سطحی و زیرزمینی به منظور مدیریت موثر منابع آب ضروری است. از آنجا که دشت دزفول- اندیمشک بزرگترین و مهم‌ترین دشت استان خوزستان از نظر کشاورزی می‌باشد و افزایش تقاضا به منظور استفاده از منابع آب سطحی و زیرزمینی در مصارف کشاورزی رو به گسترش است، لذا موجب شده است تا ارزیابی ارتباط آبخوان و رودخانه در جهت مدیریت صحیح منابع آب، از اهمیت بسزایی برخوردار شود. هدف از این پژوهش استفاده از تحلیل خوشه‌ای به‌منظور بررسی ارتباط آب‌های سطحی و زیرزمینی در بخش غربی دشت دزفول- اندیمشک می‌باشد. بدین منظور پارامترهای کیفی 37 چاه آب زیرزمینی و 3 ایستگاه هیدرومتری مربوط به رودخانه‌های شاوور، دز و کرخه در سه دوره‌ی آماری نرمال، خشک و ترسالی مورد بررسی قرار گرفتند. پارامترهای مورد بررسی شامل EC (هدایت الکتریکی)، کاتیون‌های اصلی (Ca2+،Mg2+، Na+،K+) و آنیون‌های اصلی (Cl-، HCO3-، SO42-) می‌باشد. با استفاده از تحلیل خوشه‌ای شباهت بین ایستگاه‌ها تعیین شد، نمودار درختی سه گروه متمایز را نشان می‌‌دهد، گروه اول شباهت بین رودخانه‌ی دز و شاوور و آبخوان ساحل راست دز را نشان داد، گروه دوم چاه‌های معرف کیفی ناحیه‌ی جنوبی دشت و گروه سوم بیانگر شباهت رودخانه‌ی کرخه با چاه‌های اطراف این رودخانه بودند. بررسی‌ها مشخص کرد، تغذیه‌ی رودخانه‌ی دز مستقیماً بر بهبود کیفیت آبخوان دشت اثرگذار است و ‌به نظر می‌رسد رودخانه‌ی کرخه کمترین شباهت را به منابع آب سطحی و زیرزمینی در دشت دارد.