چشم‌انداز پایداری تامین نیازهای شرب و کشاورزی سد دوستی تحت سناریوهای تغییر اقلیم و بهره‌برداری از سد سلما

Abstract

برنامه‌ریزی صحیح منابع آب در حوضه‌هی مرزی به دلیل فقدان یا عدم دسترسی به اطلاعات هواشناسی و هیدرولوژی کشورهی همسیه با سختی‌ روبروست. در ین مقاله با تلفیق مدل هیدرولوژیکی SWAT و مدل برنامه‌ریزی منابع آب WEAP سعی شده است تا به بررسی اثر توسعه بالادست و همچنین تغییر اقلیم برکاهش منابع آب ورودی از حوضه مرزی هریرود به کشورهی یران و ترکمنستان صورت پذیرد. سال‌هی 1955 تا 1996 بری دوره صحت‌سنجی و از سال 1997-2016 بری واسنجی مدل SWAT قرار داده شد. عدد R2 و NS بترتیب 66/0 و 65/0 بری دوره صحت‌سنجی و 7/0 و 72/0 بری دوره واسنجی به‌دست آمد. اغلب مناطق حوضه آبریز سد دوستی با افزیش دما (در حدود 5/1 تا 8/3 درجه) و کاهش بارش به‌ویژه در مناطق کوهستانی بالادست مواجه خواهد بود. بر اساس نتیج به دست آمده در صورت بهره‌برداری از سد سلما و اعمال سناریو تغییر اقلیم RCP8.5 اطمینان‌پذیری حجمی و پیداری تامین آب کشاورزی کشورهی یران و ترکمنستان به کم‌تر از 3 درصد تقلیل می‌یابد. تغییر الگوی آب و هویی و احداث سد سلما تامین نیازهی زیست محیطی در پائین‌دست سد دوستی را با چالش جدی روبرو خواهد کرد. ین موضوع ضرورت برقراری دیپلماسی آب بین کشورهی یران، افغانستان و ترکمنستان را دوچندان می‌کند. در صورت ادامه روند فعلی جالشهای جدی اجتماعی در دشت سرخس ناشی از عدم امکان تامین آب ایجاد خواهد شد. همچنین برای تامین آب شرب مشهد می‌بایستی منابع تامین با اطمینان پذیری بیشتر شناسایی شود.