مدیریت بهینه در مصرف آب و الگوی کشت با تاکید بر راهبرد کم آبیاری (مطالعه موردی: شبکه آبیاری قزوین)

Abstract

با توجه به محدودیت منابع آب و ارزش آن در کشاورزی، به‌کارگیری هر راهکاری برای صرفه‌جویی در مصرف و استفاده بهینه از آب موجود امری مهم و ضروری است. یکی از ایـن راهکارها کم آبیاری می‌باشد. هدف این مطالعه، ارزیابی اثر درصدهای مختلف کاهش آب مصرفی در دورههای مختلف رشد بهعنـوان سـناریوهای کم‌آبیاری بر بهینه‌سازی مصرف آب و الگوی کشت غالب )گندم، جو، چغندرقند، ذرت دانهای، ذرت علوفهای و یونجه) در شبکه آبیاری دشت قزوین می‌باشد. به‌منظور بیشینه کردن درآمد مزرعه، از روش برنامه‌ریزی ریاضی اثباتی (PMP) به همراه روش حداکثر آنتروپی (ME) مشروط بر توابع واکنش عملکرد محصولات نسبت به آب در فضای سایر محدودیت ها، استفاده شد. اطلاعات موردنیاز این پژوهش با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای دومرحله‌ای از طریق تکمیل 144پرسشنامه در سال زراعی 95-1394بدست آمد. نتایج نشان داد که با اعمال کم آبیاری در بهترین حالت یعنی سناریوی اول (کاهش 5 درصد کم‌آبیاری در مرحله رسیدن برای محصولات گندم، جو، ذرت علوفه‌ای، ذرت دانه‌ای و چغندرقند و 5 درصد کم‌آبیاری در مرحله رشد رویشی محصول یونجه)، علی‌رغم صرفه‌جویی در مصرف آب به میزان 2/5 درصد، امکان افزایش درآمد مزرعه به میزان 4/0 درصد وجود دارد. از طرفی دیگر، بسته به‌شدت بحران و مقدار کمبود آب، تصمیم‌گیری برای تعیین راهبرد کم‌آبیاری و الگوی کشت منطقه متفاوت است، به‌نحوی‌که اگر بیشتر حفاظت منابع آب منطقه موردنظر باشد، نتایج سناریوهای دوم و سوم، بهترین گزینه برای استفاده بهینه از زمین و کمینه آب موجود خواهد بود.