ارزیابی روند رسوبدهی و بررسی ارتباط آن با مقادیر بارش و دبی سالانه در سرشاخه های اصلی رودخانه تیره لرستان

Abstract

فعالیت‌های انسانی و تغییرات اقلیمی در نیم قرن اخیر به‌طور چشمگیر بر رژیم آبدهی و رسوبدهی رودخانه‌ها اثر گذاشته است. شفاف‌سازی این تغییرات در سری‌های زمانی معمولاً با انجام آزمون روند صورت می‌گیرد. با توجه به اینکه در تحقیقات داخلی به موضوع بررسی روند رسوبدهی رودخانه‌های کشور کمتر پرداخته شده است، در این تحقیق روند رسوبدهی سرشاخه‌های اصلی رودخانه تیره لرستان و ارتباط احتمالی آن با روند مقادیر بارش و دبی جریان در سری زمانی سالانه در دوره آماری 1354 تا 1382مورد ارزیابی قرار گرفت. برای انجام این تحقیق از آزمون پارامتریک رگرسیون خطی ساده و آزمون ناپارامتریک من- کندال در محیط نرم‌افزار آماری R 2.6.0 استفاده شد. نتایج هر دو آزمون، روند منفی را در سری‌های میانگین سالانه رواناب و رسوب ایستگاه‌های هیدرومتری رودخانه تیره نشان داد؛ اما این روند منفی فقط در خروجی حوضه معنی‌دار بود. از طرفی مقادیر میانگین بارش سالانه در طی دوره مطالعاتی روند منفی داشت که معنی‌دار نبود. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که میانگین مقادیر آبدهی و رسوبدهی سالانه در خروجی حوضه رودخانه تیره در طول دوره مطالعاتی رو به کاهش بوده است؛ هر چند که مقادیر بارش سالانه روند نزولی معنی‌داری را نشان نمی‌دهد. به احتمال قوی عوامل درون حوضه‌ای همانند افزایش سطح زیر کشت، بالا رفتن جذب و ربایش متناسب با تغییرات کاربری اراضی، افت سفره‌های آب زیرزمینی و عملیات بیو- مکانیکی حفاظت آب و خاک در دامنه‌ها و آبراهه‌ها از جمله مواردی هستند که روند کاهش آبدهی و رسوبدهی رودخانه تیره را به دنبال داشته‌اند.