تدوین سامانه اطلاعات مدیریت (MIS) برای تحلیل داده‌های کیفی رودخانه‌ها، مطالعه موردی: رودخانه‌های کارون - دز

Abstract

سامانه‌ اطلاعات مدیریت¹ (MIS) به عنوان ابزاری کارآمد در پردازش داده‌ها و تحلیل مسائل ساختاریافته² محسوب می‌شوند. با توجه به اهمیت موضوع، در این مقاله ساختار یک سامانه اطلاعات مدیریت برای پشتیبانی کارشناسان و مدیران در مدیریت کیفی رودخانه‌ها ارائه شده است. این سامانه شامل پنج ماجول اصلی مدیریت داده‌ها، صحت‌سنجی داده‌های کیفی، فرایند تحلیل سلسله مراتبی، پهنه‌بندی کیفی و شبیه‌سازی کیفی و تخمین بارهای غیرنقطه‌ای می‌باشد که در قالب سه بخش اصلی مدیریت داده‌ها، برنامه‌های کاربردی و زیر سامانه ارتباط با کاربر، طراحی و تدوین شده است. ماجول صحت‌سنجی داده‌های کیفی، با استفاده از آزمون‌های آماری و با در نظر گرفتن همبستگی‌های منطقی بین متغیرهای کیفی، به صحت‌سنجی داده‌های ورودی به بانک اطلاعاتی می‌پردازد. ماجول فرایند تحلیل سلسله مراتبی، امکان رتبه‌بندی بخش‌های اصلی آلوده کننده رودخانه و رتبه‌بندی منابع آلاینده در بازه‌ها را فراهم می‌سازد. در ماجول پهنه‌بندی کیفی، هدف تعیین بازه‌های مشابه، با در نظر گرفتن مجموعه‌ای دلخواه از متغیرهای کیفی شاخص می‌باشد. به این منظور، روش خوشه‌بندی فازی با استفاده از ماتریس‌های تشابه به کار گرفته می‌شود. در این ماجول، امکان رتبه‌بندی بازه‌ها از نظر کیفیت آب و تعیین بازه‌های بحرانی فراهم می‌شود. در ماجول شبیه‌سازی کیفی، تغییرات زمانی و مکانی متغیر‌های کیفی در بازه‌های مختلف رودخانه، با استفاده از یک مدل شبیه‌سازی عددی ارائه می‌گردند. این ماجول همچنین تخمینی از بارهای آلودگی غیرنقطه‌ای را در بازه‌های مختلف سامانه‌ رودخانه‌ای به دست می‌دهد. سامانه اطلاعات مدیریت تدوین شده در این مقاله، در تحلیل داده‌های کیفی سامانه رودخانه‌ای کارون - دز به کار گرفته شده است. بانک‌ اطلاعاتی تهیه شده برای این سامانه، کلیه داده‌های کمی و کیفی موجود، مربوط به رودخانه‌های کارون و دز و منابع آلاینده آن‌ها را در بر می‌گیرد. نتایج تحلیل‌ها نشان‌دهنده کارایی مناسب این سامانه در پشتیبانی مدیریت کیفی رودخانه‌ها است.