بازنمایی گفتمان‌های خانواده در مجلات عامه‌پسند ایرانی

Abstract

خانواده­گرایی به‌مثابه یک گفتمان هژمونیک در فضای فرهنگی و رسانه­ای کشور در سال­های اخیر توسط گفتمان­های رقیب از جمله جریان فکری و فرهنگی فمینیسم به چالش کشیده شده است. امروزه فضای فرهنگی و رسانه­ای جامعۀ ایرانی به‌ویژه عرصۀ مطبوعات و نشر محل تخاصم گفتمانی این دو رویکرد هستند. این پژوهش درصدد بررسی کیفیت بازنمایی گفتمان­های نظری پیرامون خانواده در عرصۀ مجلات عامه­پسند ایرانی است. روش مورد استفاده در این تحقیق، تحلیل گفتمان با بهره­گیری از روش­شناسی لاکلا و موفه است. نمونه مورد بررسی در این پژوهش مجلات خانواده سبز، خانوادۀ ایرانی، موفقیت و روزهای زندگی بوده و متون ستون‌های خانوادگی این مجلات به‌عنوان واحد تحلیل این تحقیق خوانش شده­اند. نتایج پژوهش حاکی از این است که مؤلفه­ها و عناصر گفتمان خانواده­گرا که با محوریت جمع­گرایی و دال مرکزی «سازش» در فضای نظری کشور صورت­بندی می­گردد، در مجلات عامه­پسند به‌صورت پررنگ­تری برساخت شده و در مقابل عناصر و مؤلفه­های گفتمان فمینیستی با محوریت فردگرایی و دال مرکزی «حقوق» حضور کم­رنگ­تری در مطالب این مجلات داشته است. به نظر می­رسد در فضای فرهنگی جامعه ایرانی هنوز ردپای نظم دینی ـ سنتی خانواده به‌صورت کاملاً پررنگ محسوس بوده و گفتمان­های رقیب از جمله جریان فمینیستی یا روشنفکری نتوانسته­اند گفتار غالبی را در حوزۀ خانواده و مناسبات آن برای عامۀ مردم ارائه نمایند.