وفات‌نامه گونه‌ای ناشناخته در شعر شیعی

Abstract

شعر شیعی با تنوع مضامین، رویکردها، کارکردها و قالب­های شعری در دوره‌های تاریخیِ مختلف توانسته است به‌صورت جریانی مستمر و پویا تداوم یابد. محبان اهل‌بیت با عشق و شوری خاص، خالصانه­ترین بخش ادبیات تشیع را تا قبل از استقرار حکومت صفویان باوجود موانع و تهدیدات فراوان خلق کردند. هنوز پژوهش­های گسترده در دیوان­ها و جُنگ­های شیعیِ به‌جامانده از گذشته صورت نگرفته است؛ اما همین میزان انجام‌شده نشان می­دهد شعر شیعی و گونه‌های مختلف آن توانسته است هم در حوزه شکلی و هم محتوایی بر تنوع و غنای شعری در ادبیات فارسی بیفزاید. از آن جمله شکل‌گیری گونه­ها و زیرگونه­های جدید است که در این مقاله برآنیم تا نمونه­ای از آن­را معرفــی نماییم که از جُنگ­های خطی استخــراج کرده­ایم. تقسیم‌بندی این‌گونه‌ براساس محتوا و درون‌مایه آن‌ است که به‌صورت عنوان در آغاز اشعار ذکرشده است. عنوانی که بعدها به ‌مرور زمان و در اثر تکرار بیانگر یک نوع و گونه ادبی در ادبیات دینی ما شده است. در این مقاله برای نخستین بار گونۀ «وفات­نامه» مطرح و معرفی می­شود و نمونه­هایی از دیوان­ها و نسخه­های خطی برای شاهد مثال آورده می­شود. بدیهی است با بررسی­های وسیع‌تر به انواع تازه­تری در اشعار شیعی دست یافت.