بررسی تطبیقی تولیدات سینمای دفاع‌ مقدس حوزة ‌هنری در دهه 60 با نظریه‌های سید‌مرتضی آوینی (جستاری در مدیریت سینمای ایران)

Abstract

امروز با گذشت نزدیک به چهل سال از انقلاب‌اسلامی، اختلاف دو تهیه‌کننده اصلی سینمای ایران؛ یعنی حوزة‌ هنری و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ را باید «پاشنه‌آشیل سینمای ایران» دانست. حوزة ‌هنری در وضعیت متضادی که داعیه‏دار سینمای فاخر و ارزشی است، تولیدات و مجوزهای صادره وزارت ارشاد را رد‌ می‌کند. به‌نظر بسیاری آثار تولیدی این ارگان با تعریف اثر فاخر همسانی ندارد. جداکردن صفت ابدی از ناهنجاری مذکور، قبل از آنکه قهر مسئول با سینما به قهر تماشاگر از سینما دامن‌ بزند و جذابیت‌های سینمای بیگانه، ابتکار عمل را به‏طورکل از ما بگیرد؛ الزامی است. در این مقاله با گزینش درون‌سازمانی ارکان مقاله (شامل آثار، کارگردانان و مبانی‌نظری) از بطن حوزة‌هنری، به‏ دنبال تبیین وضعیتی هستیم که در آن نتایج صریح و الزاماً مورد‌قبول امروز قطب ‌منتقد قرار گیرد. دفاع‌ مقدس تنها بستر مقبولی است که می‌تواند در این تنگنا راه‏گشا باشد. آثار حاتمی‌کیا و ملاقلی‌پور به‏مثابه اسطوره‏های فیلم‏ساز دفاع مقدس، شهریار بحرانی به‌منظور طلایه‏دار سینمای فاخر، ردپایی بر شن و چشم شیشه‌ای هم به‌منزلة آثار صاحب‏سبک در دهه شصت از تولیدات حوزه گزینش شده‏اند. آوینی دراصل از زمان شروع به کارش در اداره تلویزیون و سپس با تأسیس مجله سوره در حوزة‌ هنری شروع به تدوین جدی آرای خود کرد. اگر در بحث تطبیقی مقاله تردیدی وجود نداشته باشد، این مقاله باید نقطه‌پایانی بر شکست‌های قبلی و آغاز نگاه جدید به تعریف اخلاق و ارزش در سینما شود. نتایج مقاله نشان‌ می‏دهد که آثار تولیدی حوزة ‌هنری با آرای آوینی هماهنگی غیرقابل ‌‌ملاحظه‌‏ای دارد. مهاجر، ردپایی برشن و چشم‌شیشه‌ای به‏طور قابل‌‌ملاحظه‏ای با آرای آوینی تطبیق ‌دارد و در مقابل سه اثر هراس، گذرگاه و بلمی‌ به‌سوی ساحل؛ دیدگاه‏های شهید آوینی ناهماهنگ هستند. بنابراین، بررسی تطبیقی حاضر نشان‌ می‏دهد که تضاد درون‌سازمانی مذکور اثبات ‌شده ‌است.