نقش فرهنگ و هویت ملی در شکل‌گیری شبکه‌های اجتماعی از دیدگاه فعالان فضای سایبری ایران

Abstract

در طراحی الگوی توسعه جمهوری اسلامی ایران، موارد اختلاف متعددی در میان نخبگان وجود دارد؛ یکی از این موارد اختلافی، مبانی طراحی الگوی توسعه نظام ارتباطات و فضای مجازی به شکل اعم و مواردی مانند طراحی مبانی شبکه‏های اجتماعی بومی، به‏صورت خاص است؛ این مقاله به شناخت و واکاوی همین اختلاف ذهنیت‌ها در این حوزه می‌پردازد؛ اینکه آیامی‏توان فضای مجازی، اینترنت، رسانه‏های اجتماعی و به‏طور خاص شبکه‏های اجتماعی را براساس فرهنگ و هویت هر کشور، سیاستگذاری، مدیریت و برای توسعه برنامه‏ریزی کرد؟ و اگر ممکن است، اصول حاکم بر آن چه خواهد بود؟ و ... . این مقاله، تفاوت عمده‌ای با عموم کارهای پژوهشی موجود در کشور دارد؛ عموم پژوهش‌های صورت گرفته در کشور، در این حوزه، با اتخاذ رویکردی ماتریالیستی و احتساب فرهنگ به مثابه یک متغیر وابسته در برابر متغیرهای مستقلی مانند فناوری، به دنبال یافتن نوع و عمق تأثیرات فضای سایبر، رسانه‏ها و شبکه‏های اجتماعی بر فرهنگ و هویت ما هستند. در حالیکه در این مقاله، با استفاده از روش کیو، سعی براین بوده است تا ذهنیت‏های موجود در بین نخبگان، مدیران، سیاستگذاران، فعالان و دست‏اندرکاران حوزه فضای مجازی را نسبت به نقشی که می‏تواند فرهنگ و هویت، به مثابه یک متغیر مستقل بر ایجاد شبکه‏های اجتماعی بومی داشته باشد، را شناخت؛ در این تحقیق با تجزیه و تحلیل پرسشنامه‏هایی که در اختیار فعالان مؤثر فضای مجازی کشور قرار داده شد، به‏صورت روشن، در پایان 5 نوع ذهنیت نسبت به این مسئله (نقش فرهنگ و هویت ملی در شکل‏گیری شبکه‏های اجتماعی) یافته شد که ابعاد هرکدام از آنها در این مقاله به‏صورت اختصار ولی گویا توضیح داده شده است؛ امری که پیش از این در پژوهش‏های مشابه سابقه نداشته است. و در پایان این مقاله نیز براساس درکی که از این ذهنیت‏ها و نسبت مابین آنها پیدا شده، توصیه‏هایی عملیاتی برای سیاستگذاران کشور در این حوزه مطرح گردیده است.