دگر آسیبی گیاه آلاله داسی (ceratocephalus falcata) بر فعالیت های آنزیمی بذر برخی از گیاهان زراعی در مرحله جوانه زنی

Abstract

سابقه و هدف: علف‌های هرز دگر آسیب عمدتاً با انتشار مواد بازدارنده به محیط اطراف خود، رشد و نمو گیاهان هم‌جوار را متأثر می‌سازند. هر چند نحوه‌ی عمل این مواد بسیار پیچیده بوده و مراکز هدف آن‌ها متنوع می‌باشد ولی در غالب موارد بازداری جوانه‌زنی بذر یکی از اهداف مهم آن‌ها به‌شمار می‌رود. در این پژوهش ضمن بررسی توانایی دگر آسیبی گیاه آلاله داسی (ceratocephalus falcata) روی جوانه‌زنی گیاهان ذرت، گندم و آفتابگردان نحوه‌ی عمل آن روی سیستم‌های آنزیمی هیدرولیزگر و آنتی‌اکسیدانت نیز بررسی شد. مواد و روش‌ها: آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در 3 تکرار انجام شد. فاکتورهای مورد آزمایش شامل سه رقم بذر گندم، ذرت و آفتابگردان و غلظت عصاره‌ی آبی آلاله داسی در پنج سطح شاهد (آب مقطر)، 5، 10، 15 و 20 درصد بود. یافته‌ها: نتایج درصد جوانه‌زنی نشان داد که با افزایش سطح غلظت عصاره‌ی آبی گیاه آلاله داسی درصد جوانه‌زنی به‌طور معنی‌دار کاهش یافت. در تمامی گونه‌ها در غلظت‌های 10 درصد و بالاتر جوانه‌زنی مشاهده نشد. بیشترین درصد جوانه‌زنی به‌ترتیب از بذور گندم (88/99 درصد) و ذرت (36/99 درصد) از تیمار شاهد (آب مقطر) حاصل شد. در غلظت 5 درصد عصاره در تمامی گونه‌های مورد مطالعه درصد جوانه‌زنی به زیر 50 درصد کاهش یافت. همچنین فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانت و آلفاآمیلاز نیز تحت تأثیر غلظت عصاره و گونه‌ی‌ گیاهی قرار گرفت. در اغلب گونه‌ها فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانت تا غلظت 10 درصد عصاره افزایش یافت ولی در غلظت 20 درصد عصاره فعالیت آن‌ها به‌طور معنی‌دار کم شد. بیشترین فعالیت آنزیم سوپراکسیددیسموتاز، کاتالاز، پراکسیداز و پلی‌فنل اکسیداز در بذر ذرت و در سطوح متوسط عصاره‌ی آلاله داسی مشاهده شد در حالی‌که کمترین میزان فعالیت آنزیم سوپراکسیددیسموتاز و کاتالاز در بذر آفتابگردان و در سطح تیماری 20 درصد غلظت عصاره‌ی آبی حاصل گردید. غلظت 20 درصد عصاره‌ی آبی نیز منجر به کمترین فعالیت آنزیم پراکسیداز در بذر گندم شد. همچنین بیشترین و کمترین فعالیت آنزیم پلی‌فنل اکسیداز به‌ترتیب مربوط به تیمار 10 درصد در بذر گندم و غلظت 20 درصد در بذر آفتابگردان بود. در تمامی گونه‌های مورد آزمایش با افزایش غلظت عصاره‌ی آلاله داسی فعایت آنزیم آلفاآمیلاز به تدریج کاهش یافت. نتیجه‌گیری: در کل نتایج نشان می‌دهد آلاله داسی دارای اثر دگر آسیبی بسیار قوی بر جوانه‌زنی گیاهان مورد مطالعه می‌باشد. با توجه به نتایج جوانه‌زنی، گندم دارای حساسیت بالاتری نسبت به دو گیاه دیگر بود. همچنین نتایج نشان می‌دهد مواد دگر آسیب موجود در عصاره‌ی آبی گیاه باعث القا تنش اکسیداتیو در بذور در حال جوانه‌زنی گیاهان می‌شود که افزایش سطوح فعالیت آنزیم‌های آنتی-اکسیدانت در غلظت‌های متوسط عصاره بیان کننده‌ی این اتفاق بود. همچنین کاهش فعالیت آنزیم آلفاآمیلاز نشان دهنده‌ی تداخل مواد بازدارنده با انتقال مجدد اندوخته بذر برای جنین در حال رشد می‌باشد. در کل تجمع صدمات وارده‌ی ‌ناشی از تنش اکسیداتیو به ساختارهای بذری و عدم انتقال مجدد اندوخته بذر از دلایل مهم کاهش شدید درصد جوانه‌زنی در بذور مورد مطالعه بود که می‌توان از عصاره‌ی آلاله داسی به‌عنوان علف‌کش زیستی جهت کنترل و مدیریت علف‌های هرز استفاده کرد.