ردیابی الگوی اسلامی-ایرانی شهرسازی مشارکتی در آراء ابونصر فارابی

Abstract

سودای تشکیل آرمان‌شهر یکی از وجوه اشتراک مردمان اکثر فرهنگ‌ها و تمدّن‌های مختلف می‌باشد. در جهان اسلام نیز، حکیم ابونصرفارابی، اولین فیلسوفی بود که ایده‌ی آرمان‌شهر یا مدینه‌ی فاضله را ارائه کرد. وی که به منظور تبیین ایده‌ی خود از مثال جسم سالم انسان بهره می‌گیرد، یکی از عوامل اصلی در دستیابی به مدینه‌ی فاضله را مشارکت و تعاون اعضای آن می‌داند. اصلی که بی‌توجّهی به‌آن را می‌توان یکی از علّل اصلی شکست طرح‌های شهری در کشور دانست. در این طرح‌ها که گرته‌ای از الگوهای غربی منسوخ‌شده می‌باشند، به مشارکت شهروندان در طول فرآیند تهیه و اجرا توجّه نمی‌شود. حال آن‌که مشارکت شهروندان، نه تنها تضمین‌کننده‌ی موفقیّت طرح‌ها می‌باشد، بلکه هزینه‌ی اقتصادی اجرای آن‌ها را نیز کاهش می‌دهد. موضوعی که فارابی قرن‌ها پیش، اهمیّت آن‌را متذکّر‌شده و آن‌را از عوامل اصلی در شکل‌گیری مدینه‌ی فاضله می‌داند. بنابراین در این مقاله، به بررسی موضوع مشارکت شهروندان در امور شهری از دیدگاه فارابی پرداخته شده است، تا ضمن تبیین اهمیّت این موضوع، به ردیابی و ارائه‌ی الگوی ‌اسلامی-ایرانی شهرسازی مشارکتی از نظر فارابی اقدام گردد. فارابی عدالت‌خواهی، اخلاق‌مداری، تعاون، شایسته‌سالاری در انتخاب مدیران، جهان‌شهری اندیشیدن، جامعه‌پذیری و اطاعت از زعیم مدینه را از راه‌های مشارکت شهروندان در اداره‌ی امور شهرها می‌داند. بر این اساس، روش پژوهش حاضر، تاریخی، توصیفی و تحلیلی بوده و شیوه‌ی گردآوری آطلاعات مبتنی بر روش اسنادی می‌باشد.