تحلیل جرم امتناع از ثبت نکاح موقت و تبیین چالش‌های آن

Abstract

مداخله حقوق کیفری در حوزه خانواده به‌عنوان نهاد بنیادین جامعه، امری انکارناپذیر بوده است. مبنای اصلی این مداخله را می‌توان حفظ کیان خانواده و جلوگیری از انحلال آن دانست. با وجود این، در نظام حقوقی ما مواردی وجود دارد که خانواده به مفهوم متبادر آن شکل نمی‌گیرد اما حمایت کیفری قانون‌گذار در آن دیده می‌شود. نکاح موقت به‌عنوان نوعی ازدواج که با تعیین مهر و برای مدت معینی بین زوجین شکل می‌گیرد، از این موارد است. هدف از این نوع ازدواج همان‌طور که در کلام فقهای شیعه نیز آمده است، استمتاع است نه استیلاد. با این حال ممکن است با باردار شدن زوجه و تولد فرزند، در نکاح موقت نیز همانند نکاح دائم مفهوم خانواده شکل بگیرد، به‌گونه‌ای که مستلزم حمایت کیفری گردد. برای نخستین بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی، قانون حمایت خانواده مصوب 1391 ثبت نکاح موقت در سه مورد بارداری زوجه، توافق طرفین و وجود شرط ضمن عقد را الزامی نمود و برای خودداری زوج از ثبت نکاح در این موارد، ضمانت اجرای کیفری مقرر داشت. نخستین تجربه نظام حقوقی ما در این خصوص خالی از ایراد نبوده و با چالش‌ها و نارسایی‌هایی مواجه است که رسالت مقاله پیش رو، مطالعه و بررسی این موارد می‌باشد.