واکاوی تأثیرات شهرسازی مدرن بر شبکه‌ی معابرِ بافت قدیم شهر زنجان در عصر پهلوی

Abstract

شهر زنجان، یکی از شهرهای قدیمی کشور می‌باشد که در نتیجه‌ی اقدامات ناشی از شهرسازی مدرن، دچار تغییرات اساسی در ساختار اصلی و اولیّه‌ی خود گردید. زیرا در اثر چنین اقداماتی، بازار -که تا پیش از آن با کالبد یکپارچه، ستون فقرات اقتصادی و اجتماعی شهر محسوب می‌شد- توسّط خیابان فردوسی از‌هم دریده شد و با انتقال بخش عمده‌ای از فعالیت‌های تجاری و اقتصادی آن به خیابان‌های فردوسی، سعدی، پهلوی از رونق اوّلیّه‌ی آن کاسته شد. نتایج این تحقیق نشان داد که؛ ایجاد خیابان‌های جدید نه تنها به افزایش ترافیک و تردّد سواره در معابر اصلی بافت منجر شد، بلکه با دامن زدن به مقوله‌ی کهنه و نو، نقش مهمّی در فرسودگی بخش درونی بافت قدیم داشت. زیرا در حالی‌که درون بافت قدیم به شدّت فرسوده‌شده و معاصرسازی نشده بود، مغازه‌های مستقر در پوسته‌ی معابر جدید، جاذب جمعیّت بودند. علاوه‌بر این، خیابان‌کشی‌های جدید موجب تبدیل ساختار کانونی و متمرکز بافت قدیم به ساختارِ خطّی شد و بر خلاف فضاهای شهری سنّتی که فاقد بدنه‌سازی بوده و ارزشِ صرفاً عملکردی داشتند، در ساختار جدید ناشی از تعریض و توسعه‌ی معابر، بَرهای جدیدی به‌وجود آمد که با استقرار کاربری‌های جاذب سفر، به اغتشاشات ترافیکی معابرِ بخش مرکزی شهر منجر شد. روش پژوهش تحقیق حاضر مبتنی بر تحلیل‌های عقلانی بوده و اطّلاعات مورد نیاز به شیوه‌های اسنادی و میدانی حاصل گردیده است.