امکان یا امتناع خصوصی‎ سازی امور مربوط به قوه قضاییه

Abstract

مشارکت دادن بخش خصوصی در برخی حوزه­های مربوط به قوه قضاییه با هدف کاهش حجم امور غیرضروری و چابک­سازی دستگاه قضایی و قادر ساختن آن به تمرکز کامل در ایفای نقش اصلی خود یعنی حل ­و ­فصل اختلافات، به نظر یکی از مهم­ترین ضرورت­های موجود برای این قوه باشد. علی­رغم این ضرورت، پرسش اصلی آن است که آیا واگذاری امور مربوط به قوه قضاییه به بخش خصوصی در نظام حقوقی ایران امکان‌پذیر است یا خیر. برای پاسخ به این پرسش، باید میان انواع امور مربوط به قوه قضاییه تفاوت گذاشت. بدین توضیح که می­توان دسته­ای از امور قضایی را، امور با ماهیت محض یا ذاتی قضایی یا امور قضایی در معنای اخص محسوب کرد؛ همانند، دادرسی و حل‌وفصل اختلافات. بخشی دیگر، امور مرتبط با امور قضایی هستند؛ برای نمونه، امور اداری مرتبط با امر قضا. و قسم سوم، امور مربوط به وظایف و مسئولیت­های سازمان­های وابسته به قوه قضاییه است؛ به نظر می­رسد آنچه که مربوط به وظیفه ذاتی قوه قضاییه در فصل خصومت و رسیدگی به دعاوی است، قابلیت واگذاری به هیچ نهاد دیگری ندارد، اما امور اداری مرتبط با امور قضایی و هم­چنین امور مربوط به سازمان‌های وابسته به قوه قضاییه حسب مورد قابل‌ واگذاری به بخش خصوصی است. با وجود این، به‌ منظور تفکیک امور قضایی و غیرقضایی لازم است مفهوم و حدود و ثغور امر قضا و قضاوت روشن گردد. بر این اساس، مقاله پیش­رو با بررسی تفکیک­های پیش‌گفته، ضمن واکاوی امکان­سنجی واگذاری امور مربوط به قوه قضاییه از نظرگاه قانون اساسی و قوانین و مقررات موجود، به نمونه­های خصوصی­سـازی امور مربوط به قوه قضاییه در برخی کشورها نیز اشاره خواهد کرد.