راهکارهای دادخواهی قربانیان سلاح‌ شیمیایی در جنگ تحمیلی در نظام قضایی جمهوری اسلامی ایران

Abstract

یکی از عمده­ ترین مصادیق به‌کارگیری سلاح شیمیایی در جریان مخاصمات مسلحانه مدرن، استفاده گسترده ارتش عراق از آن در جنگ تحمیلی بر علیه رزمندگان و غیرنظامیان ایرانی و حتی اتباع عراقی می­باشد که در نتیجه آن هزاران تن شهید و یا مصدوم گردیده اند. در این میان و به سبب لزوم حمایت یک دولت از اتباع خود، جمهوری اسلامی ایران هم با توجه به شدت آلام و آثار زیان‌بار وارده بر قربانیان ایرانی حملات شیمیایی عراق و خانواده ­های ایشان، وظیفه تسهیل دادخواهی این افراد از مرتکبان حملات مزبور را بر عهده دارد. در همین راستا قوه قضاییه نیز به عنوان رکن قضایی کشور، تکلیف به تسهیل و مساعدت در دادخواهی داخلی قربانیان ایرانی حملات شیمیایی عراق از طریق سازکارهای قضایی داخلی را بر عهده دارد.<br /> در این چارچوب، گرچه صلاحیت لازم برای ورود دادگاه‌های داخلی در این حوزه وجود دارد، اما با توجه به عدم جرم انگاری جنایات بین­ المللی در قوانین داخلی ایران، دادخواهی کیفری یا مدنی مصدومان شیمیایی ایرانی و خانواده­ های ایشان از مقامات وقت عراق و همچنین افراد کمک‌کننده به تسلیح شیمیایی ارتش بعث عراق منوط به جرم­ انگاری دقیق جنایات بین­ المللی و از آن جمله، جرم به‌کارگیری سلاح شیمیایی به عنوان مصداقی از جنایت جنگی می­باشد. از سوی دیگر، با توجه به اصل مصونیت قضایی دولت‌ها نزد دادگاه­ های یکدیگر، در حال حاضر تنها طرح مسئولیت بین ­المللی دولـت آمـریـکا در دادگـاه‌های داخـلی ایـران از جـهت کمـک به تسـلیح ارتش عراق به سلاح‎های شیمیایی، آن هم در چارچوب اصل عمل متقابل امکان­پذیر خواهد بود.