وا کاوی تغییرات بیابان زایی با تأ کید بر اقلیم بارش در استان قم

Abstract

بیابان زایی پس از دو چالش تغییر اقلیم و کمبود آب شیرین سومین چالش مهم جهانی در قرن بیست و یکم به شمار میرود. این پدیده حاصل فرایندهایی است که دو عامل تغییرات اقلیمی و رفتار زیست محیطی انسان در زمره ی مهم ترین آ نها محسوب می شود. بنابراین، شناخت و ارزیابی روند بیابان زایی در مدیریت بهینه ی منطق های ضرورتی اجتناب ناپذیر است. بر این اساس، هدف از این پژوهش ارزیابی تغییرات بیابان زایی در استان قم با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست، سنجنده‌های 1 TM 5 و 2LDCM 8 در دوره ی آماری (1984 - 2013) و با تأ کید بر فراسنج اقلیمی بارش است. شاخص های مورد استفاده در این پژوهش را نیز شاخص پوشش گیاهی (3 NDVI) و شاخص شوری خاک (s1,s2,s3) تشکیل می دهند. کاربرهای اراضی نیز بر اساس روش طبقه بندی نظارت شده Fuzzy ARTMAP شناسایی و تغییرات کاربری اراضی در بازه ی زمانی (1984 - 2013) بر اساس مدل شبکه ی عصبی مصنوعی (4MLP) در محیط نرم افزار TERRSET ارزیابی گردید. برای بررسی تأثیر بارش بر بیابان زایی از داده های پایگاه بارش جهانی (5GPCC) استفاده و با آزمون منکندال به واکاوی مکانی و زمانی بارش و تحلیل روند سالانه‏‌ی این نهاده‌ی مهم اقلیمی مبادرت ورزیده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که اراضی شور و بیابانی نسبت به سال نخست مطالعه 15 % افزایش و پوشش گیاهی 5% کاهش داشته است. بیشینه افزایش اراضی شور در بخش غربی استان قم مشاهده می شود که جایگزین پوشش گیاهی شده است. میزان افزایش اراضی شور و بیابانی در دوره‌ی مورد مطالعه حدود 1751 کیلومتر مربع است. بررسی تغییرات کاربری اراضی نیز آشکار ساخت که اراضی شور و شهری رو به افزایش و پوشش گیاهی، دریاچ هی حوض سلطان، دریاچه‌ی نمک و سایر (اراضی بایر) رو به کاهش است. تحلیل روند مکانی و زمانی بارش سالانه نیز حکایت از روند کاهشی در سطح اطمینان 95 % دارد. نتایج پژوهش حاضر بستری مناسب را برای شناخت و مقابله‌ی شایسته با پدیده ی بیابان زایی در منطقه‌ی مورد مطالعه ارائه می‌دهد.