بررسی معیار زمین‌شناسی موثر بر تخریب اراضی در واحدهای ژئومورفولوژی (مطالعه موردی: بخش شرقی حوزه‏ی آبخیز رودخانه‏ی شور)

Abstract

حوزه‏ی آبخیز رودخانه‏ی شور گستره ای حدود 17000 کیلومتر مربع داشته، 42 درصد از کل اراضی حوضه به صورت دشت و مابقی به صورت کوهپایه در ارتفاع ها می‏باشد. به منظور بررسی معیار زمین‌شناسی موثر بر تخریب اراضی در واحدهای ژئومورفولوژی نخست اقدام به گزینش بخشی از حوزه‏ آبخیز رودخانه‏ی شور بر روی نقشه زمین‌شناسی شد، به طوری که انواع واحدهای سنگی منفصل و متصل موثر بر تخریب اراضی و بیابان‏زایی را شامل شود. پس از مشخص شدن منطقه‏ هدف1، اقدام به تهیه‏ نقشه‏ طبقه ها شیب، کاربری اراضی و زمین‌شناسی کاربردی شد تا از راه روی هم قرار دادن و تقاطع این نقشه‏ها، نقشه‏ واحدهای کاری بدست آمد. در این پژوهش سه شاخص حساسیت‌پذیری نسبت به فرسایش، شوری و نفوذپذیری واحدهای سنگی در نظر گرفته شدند که در نهایت هر یک به صورت نقشه‏ای طبقه‏بندی شده ارائه شدند. سپس از راه روی هم قرار دادن و تقاطع این سه نقشه، نقشه‏ جدیدی بدست آمد که گویای پهنه‏بندی منطقه‏ مورد بررسی از نظر شاخص‏های ذکر شده‏ پیشین می‏باشد. از آنجایی که تعیین و مشخص نمودن شدت یا توان بیابان‏زایی واحدهای بدست آمده از تقاطع شاخص‏ها با به کارگیری روابط ریاضی یا آماری محض میسر نبود، از این رو از اصول و مفاهیم منطق و ریاضیات مرحله ای جهت دستیابی به نتیجه‏ مورد نظر بهره‏گیری شد و پس از تعیین وزن یا امتیاز عامل ها از تابع های جمع، ضرب و گامای مرحله ای بهره گیری شد. نتایج بدست آمده از مقایسه‏ نقشه‏های مربوط به از عملگرهای مختلف با نقشه‏ شاهد به عنوان عرصه کنترل و شامل کمینه و بیشینه‏ شدت بیابان‏زایی اندازه‏گیری شده در منطقه‏ مورد بررسی بیانگر این واقعیت است که مناسب‏ترین تابع مرحله ای جهت پهنه‏بندی شدت یا توان بیابان‏زایی در منطقه مورد بررسی و جاهای همانند آن تابع گامای مرحله ای 8/0 (عملگر 8/0 = gamma از مدل Fuzzy logic) می‏باشد. همچنین تقاطع و رویهم گذاری نقشه‏ پهنه‏بندی توان یا شدت بیابان‏زایی از نظر معیار زمین‌شناسی در منطقه‏ مورد بررسی حاصل از عملگر 8/0= gamma با نقشه‏ زمین‌شناسی منطقه‏ مورد بررسی، جایگاه انواع واحدهای سنگی را از دیدگاه توان بیابان‏زایی در منطقه‏ مورد بررسی مشخص نمود.