بررسـی تنوع و روند زوال بذر نمونه‌های گونه مرتعی علف گندمی بلند (Agropyron elongatum) موجود در بانک ژن منابع طبیعی

Abstract

به‌منظور بررسی و ارزیابی تنوع و روند زوال بذر نمونه‌های موجود در بانک ژن منابع طبیعی، از خانواده گراس‌ها، گونهAgropyron elongatum انتخاب و 11 نمونه از بذرهای آن با منشأ داخلی و خارجی در دو آزمایش جداگانه ژرمیناتور و گلخانه در طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار آزمایش شدند. در آزمایش ژرمیناتور، صفات قوه ‌نامیه، سرعت جوانه‌زنی و بنیه بذر و در آزمایش گلخانه، درصد جوانه‌زنی، سرعت جوانه‌زنی، ارتفاع گیاه، تعداد پنجه و طول ریشه در چهل روزگی اندازه‌گیری شد. در ضمن قوه ‌نامیه و وزن هزاردانه بذرها در بدو ورود به سردخانه اندازه‌گیری شده بود. نتایج تجزیه واریانس صفات مورد بررسی، اختلاف معنی‌داری را بین نمونه‌های مورد آزمون، نشان داد. صفات کاهش قوه‌ نامیه، سرعت جوانه‌زنی در ژرمیناتور و گلخانه، بنیه بذر و طول ریشه نمونه‌ها، از نظر آماری اختلاف نشان دادند که بیانگر تنوع بین نمونه‌ها است. ضرایب همبستگی نتایج به‌دست آمده در ژرمیناتور با شرایط گلخانه همبستگی نزدیکی نشان داد. همچنین بین سرعت جوانه‌زنی و بنیه بذر در ژرمیناتور همبستگی زیادی وجود داشت. این همبستگی به‌وسیله مدل رگرسیونی گام به گام تأیید شد. بنابراین سرعت جوانه‌زنی برآورد خوبی از بنیه بذر به‌دست می‌دهد. کاهش قوه‌ نامیه با صفات درصد جوانه‌زنی در گلخانه، سرعت جوانه‌زنی در ژرمیناتور و گلخانه، بنیه بذر و طول ریشه همبستگی منفی معنی‌داری نشان داد. بنابراین در پدیده زوال بذر نه‌تنها قوه‌ نامیه کاهش می‌یابد، بلکه سرعت جوانه‌زنی، بنیه بذر و رشد اولیه ریشه گیاه‎ در گلخانه نیز کاهش می‌یابد. در این تحقیق کاهش قوه‌ نامیه به‌شدت تحت تأثیر منشأ بذر قرار داشت و در شرایط انجام آزمایش حاضر، تفکیک اثر دوره نگهداری بذر در سردخانه از اثر منشأ بذر، ناممکن بود. بنابراین نمی‌توان به‌طور دقیقی پیشنهاد کرد که بذرهای این گونه را پس از چند سال تکثیر و احیا کرد و باید برنامه‌ریزی احیا، برای هر نمونه به‌طور منفرد صورت گیرد.