مفهوم «فرهنگ» در گفتمان های سیاستگذاری فرهنگی

Abstract

مقاله حاضر به نشان دادن تناسب رویکردهایی گوناگون مفهوم «فرهنگ» با گفتمان های سیاستگذاری فرهنگی پرداخته و از این رو امکان شناخت و نقد بنیادین این گفتمان ها را فراهم می کند. بدین منظور از روش کتابخانه ای برای جمع آوری داده ها و روش گونه شناسی برای دسته بندی و تحلیل داده ها استفاده شده است. بر اساس مطالعه ادبیات سیاستگذاری، چهار گفتمان برجسته کنترل فرهنگی، تصدی فرهنگی، راهیری فرهنگی و خدمت فرهنگی به عنوان چهارکلان رویکرد سیاستگذاری فرهنگی معرفی شده است. از این سو بررسی تعاریف گوناگون «فرهنگ»، نشان از دو کلان رویکرد «بخشی» و «فراگیر» در فرهنگ دارد که هر کدام از آن ها اقسام گوناگونی را شامل می شوند. در میان گفتمان های سیاستگذاری فرهنگی، سه گفتمان اول(کنترل فرهنگی، تصدی گری فرهنگی، راهبری فرهنگی) رویکرد «بخشی» به فرهنگ دارند. در این میان گفتمان کنترل فرهنگی، فرهنگ را امری مضرّ توصیف کرده و با رویکرد «فرهنگ به مثابه زندان ذهن» بیشترین تناسب را دارد، در مقابل، گفتمان تصدی گری(دولت) و راهبری(بازار)، به کارآمدی فرهنگ توجه دارند. نهایتا گفتمان پست مدرن به تعاریف ذره ای و سیال از فرهنگ نزدیک شده و از رویکرد «فراگیر» به «فرهنگ روزمره» سخن می گوید.