هنر به‌مثابه راهبرد فرهنگی در اندیشه فارابی

Abstract

فارابی در طراحی مدینه فاضله جایگاه ویژه‌ای را به هنرمندان اختصاص داده است. هنرمند پس از طبقه حکام و فرمانروایان الهی و در کنار خطیبان و پیشوایان مذهبی جای گرفته است. برای تبیین این جایگاه می‌توان چنین استدلال نمود که: -1 از نظر فارابی عامه مردم قدرت ذهنی کافی برای درک حقایق عقلی ندارند یا از انس و آشنایی کافی با امور عقلی و سعادت‌‌های عقلانی برخوردار نیستند. -2 در عین حال بالاترین سعادت و خوشبختی، سعادت حسی و خیالی و وهمی نیست. بلکه خوشبختی عقلی است که عالی‌تر از آن سعادتی متصور نیست. -3 راه رساندن مردم به سعادت نهایی یا خوشبختی عقلی این است که تصویری از حقایق و سعادت‌‌های عقلی در قوای خیالی مردم ایجاد شود. به‌همین علت انبیا و جانشینان ایشان که حاکمان مدینه فاضله‌اند و همه حقایق عقلی را با قوه ناطقه خویش و با براهین یقینی دریافته‌اند، آنها را با شیوه‌‌های تخییلی و اقناعی به اذهان جمهور انتقال می‌دهند. هنرمند مدینه فاضله نیز در کنار خطبا که حقایق عقلی را با روش‌های اقناعی انتشار می‌دهند، سعی در ترویج سعادت معقول و معارف وحیانی با شیوه‌های تصویرسازی یا تخییل و محاکات دارد. هنرمند همچنین قادر است بین جوامع و فرهنگ‌های گوناگون ارتباط برقرار کند. زیرا می‌تواند حقیقت ثابت و یگانه‌ای را با تصاویر و محاکیات و تشبیهات مختلف معرفی کند و سعادت وحیانی را با زبان اقوام و فرهنگ‌های گوناگون تجسم نماید.<br /><br />