زمینه‌های کم فرزندطلبی و تأخیر در فرزندآوری مورد مطالعه: زنان مشهد

Abstract

کاهش نرخ باروری به زیر سطح جانشینی نگرانی‌هایی را در مورد آثار بلندمدت این کاهش در کشور برانگیخته است. یکی از دلایل این کاهش تغییر رفتار زوجین در فرزندآوری در دو دهه اخیر بوده است. مطالعه حاضر به‌روش کیفی و با استفاده از مصاحبه‌های عمیق نیمه‌ساخت‌یافته انجام شد. در این اثر تفسیرها، باورها و پنداشت‌های زنان مشهد در مورد تصمیمات و عملکرد‌های‌شان در مورد فرزندآوری به‌ویژه تمایل‌شان به کم‌فرزندی و تأخیر در فرزندآوری بررسی شد. نتایج نشان داد فرزندآوری پس از شروع زندگی مشترک مورد مذاکره زوجین قرار می‌گیرد. اطرافیان معمولاً تلاش می‌کنند در تصمیمات زوجین مداخله کنند، لکن این تلاش‌ها کم‌اثر است. دغدغه‌های فرزندمحور (به‌ویژه تربیتی) و والدمحور (اقتصادی، رفاهی و محدودیت‌زایی) موجب کم‌فرزندی و تأخیر در فرزندآوری می‌شود. پاره‌ای زمینه‌های ذهنی و عینی از جمله وجه ارزشی یافتن کم‌فرزندی و تمهیدات نهادیِ مشوق کم‌فرزندی موجب ترغیب زوج‌ها به کم‌فرزندی شده است. مشارکت‌کنندگان در مورد اثربخشی مشوق‌های رسمی تردید داشتند و از برنامه‌ریزی مبتنی بر شرایط شخصی برای فرزندآوری دفاع می‌کردند. از میان مزایای فرزندآوری به خصلت معنابخشی و مزایای روانی و ابزاری فرزندان (از جمله رفع تنهایی) به‌ویژه در سنین کهنسالی اشاره شد. مهم‌ترین معایب فرزندآوری در میان زنان مورد مطالعه محدودیت تعاملات و محدودیت پیگیری رشد شخصی بود.