شاخص‌های عفاف و حجاب در شخصیت‌های زنان تحصیلکرده سریال‌های تلویزیونی ایرانی

Abstract

عفاف و حجاب زنان یکی از بارزترین نشانه‌های حیات و سلامت جامعه اسلامی و یکی از مهم‌ترین وجوه تمایز آشکار میان جوامع اسلامی و دیگر جوامع است. بدیهی است عفاف و حجاب پیش از آنکه یک مسئله فقهی و شرعی باشد، یک فرهنگ است که گسترش آن نیازمند برنامه‌ریزی طولانی‌مدت می‌باشد. اگرچه این وظیفه برعهده تک‌تک نهادهای فرهنگی و اجتماعی بوده، ولی جایگاه رسانه ارزش و اهمیت بیشتری دارد. چرا که مطابق نظریات یادگیری مشاهده‌ای و جامعه‌پذیری، شخصیت‌ها و ستاره‌های فیلم‌ها و سریال‌ها، در شکل‌دهی نگرش و رفتار مخاطبان مؤثر هستند و با ارائه الگوهای مناسب درخصوص ترویج عفاف و حجاب می‌توانند به‌عنوان یکی از عوامل اصلی ترویج این فرهنگ ایفای نقش کنند. بنابراین در این پژوهش با توجه به جذابیت تحصیلات دانشگاهی برای افراد، به‌ویژه دختران جوان، پس از استخراج شاخص‌های عفاف و حجاب از احکام اسلامی، بخشی از این شاخص‌ها را با استفاده از روش تحلیل محتوای کمی، در شخصیت‌های زن تحصیلکرده 40 سریال از پربیننده‌ترین سریال‌های ایرانی تلویزیون بررسی شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در سال‌های پس از انقلاب اسلامی تصویر مطلوبی از وضعیت عفاف و حجاب در شخصیت‌های زن تحصیلکرده ارائه نشده است و عمده زنان تحصیلکرده سریال‌های تلویزیونی، در پوشش و رفتار، از شاخص‌های مورد تأکید دین مبین اسلام فاصله دارند و نکته قابل تأمل این است که شاخص‌های عفاف و حجاب در افراد با تحصیلات دانشگاهی به‌گونه‌ای معنا‌دار ضعیف‌تر از افراد بدون تحصیلات دانشگاهی به نمایش درآمده است.