شرایط انتقال مهریه در حقوق موضوعه و فقه اسلامی

Abstract

مهریه یا صداق از حقوق مالی است که شریعت اسلامی برای زوجه مقرر کرده است و به‌محض انعقاد عقد نکاح، زوجه مالک مالِ موضوع مهریه می­شود. زوجه می­تواند، هرچیزی که مالیت و مشروعیت داشته باشد و تعیین آن برای مهریه‌ی بلامانع باشد (عین معین، کلی در معین و کلی فی­­الذمه) معامله کند، به شرط اینکه زوج درخصوص مهریه مباشرت را شرط نکرده باشد. بنابراین مهریه از لحظه‌ی انعقاد عقد نکاح در اختیار زوجه قرار می­گیرد و زوجه آزادانه می­تواند آن را در قالب‌های حقوقی انتقال دهد و یا آن را اسقاط کند. در این پژوهش، شرایط انتقال مهریه در فروض مختلف بررسی شده است. بیع دین در مهریه‌ی عندالمطالبه و عندالاستطاعه مقدور است. در این فرض، انتقال مهریه به‌معنای انتقال حقوق و امتیازات ناشی از عقد نکاح نیست، بلکه فقط انتقال مهریه‌ی تعیین‌شده پولی و غیرپولی را در برمی­گیرد، زیرا حق تمکین، حق نفقه، حق حبس، حق حضانت و... قائم به روابط زوجین است. بنابراین فقط انتقال جنبه‌ی مالی عقد نکاح -که همان مهریه صرف است- امکان­پذیر است. همچنین می‌توان مهریه‌ای که مال کلی فی‌الذمه است را بدون انتقال حق تمکین، حق نفقه، حق حبس، حق حضانت و حقوق و مزایایی که از عقد نکاح ناشی می­شود، در قالب عقد هبه به مدیون و غیرمدیون منتقل کرد.