بررسی عوامل مؤثر بر معماری ناجای آینده در افق تمدن نوین اسلامی

Abstract

معماری پدیده‌ای تکاملی و تجدیدشونده است و نمی‌توان آن را به صورت تک‌علی و تک‌ساحتی ارزیابی کرد. هیچ‏یک از حوزه‌های متکثر اعم از سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، حقوقی، اقتصادی، نظامی و... به تنهایی و بدون کنشگری متقابل با سایر حوزه‌ها نمی‌تواند معماری نوینی را به طور کامل تبیین کند؛ به خصوص که حکومت ایران، اسلامی است و باید تمام اندام‏واره‏های آن بر اساس مبانی فقهی اسلامی باشد. این مقاله با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر معماری ناجای آینده در افق تمدن نوین اسلامی و با طرح این سؤال که «الزامات اساسی معماری ناجای آینده در تراز تمدن نوین اسلامی کدام‏ند؟» تدوین و در نهایت میزان تأثیر هرکدام از مؤلفه‏ها بر معماری ناجای آینده در افق تمدن نوین اسلامی مورد واکایی قرار گرفته است. پژوهش از نظر نوع و هدف کاربردی، ماهیت توصیفی و شیوه جمع‏آوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و پیمایشی است و عوامل کلیدی معماری ناجای آینده در افق تمدن نوین اسلامی و براساس مؤلفه‏های مربوط از دیدگاه صاحب‏نظران بررسی و احصا و در نهایت میزان اهمیت و تأثیر مؤلفه‏ها با استفاده از پرسش‏نامه طیف پنج‏ گزینه‏ای لیکرت سنجش شد. جامعه آماری شامل صاحب‏نظران حوزه دانشگاهی و انتظامی با مدرک تحصیلی بالاتر از فوق لیسانس و دارای تجربه کاری بود که70 نفر به صورت هدفمند به عنوان جامعه نمونه انتخاب شدند و روایی و پایایی پرسش‏نامه مورد سنجش و تأیید کارشناسان قرار گرفت. با توجه به اینکه مقاله در چهار بخش تدوین شده، میزان اهمیت و تأثیر مؤلفه‏های هر بخش به شرح زیر است: یافته‏های بخش اول: شناسایی ویژگی‏های اساسی تمدن نوین اسلامی، دین‏مداری، امت‏سازی، حکومت، قانون‏مداری و امنیت به ترتیب در رتبه‏های اول تا پنجم قرار دارند. یافته‏های بخش دوم: شناسایی ویژگی‏های اساسی ناجا در تمدن نوین اسلامی: اعتقاد، التزام، اقتدار، دانایی، خردگرایی، بصیرت، اعتدال، قانون‏گرایی، امانت‏داری و پاکدامنی به ترتیب در رتبه‏های اول تا هفتم قرار دارند. یافته‏های بخش سوم: شناسایی عوامل درون‏سازمانی معماری ناجای آینده در افق تمدن نوین اسلامی: منابع انسانی، مقدورات و ظرفیت‏ها (امکانات و اعتبارات)، برتری‏ساز (حمایت‏ها، تعاملات، قوانین) و ابعاد سازمان (محتوایی و ساختاری) به ترتیب در رتبه‏های اول تا چهارم قرار دارند. همچنین در زیربخش‏ها: (کیفیت منابع انسانی) نگرش، دانش، توانش (مقدورات و ظرفیت‏ها) تجهیزات، امکانات، فناوری، سامانه‏ها، تعداد نیروی انسانی (برتری‏ساز)، حمایت‏های مردمی، حمایت دولت و حکومت، ارتباطات داخلی و (ابعاد محتوایی) تکنولوژی، اندازه، اهداف و استراتژی، محیط و فرهنگ در رتبه‏های اول تا پنجم و ابعاد ساختاری رسمیت، تمرکز، سلسله مراتب اختیار، سلسله مراتب، تخصصی بودن، استاندارد بودن، نسبت‏های پرسنلی و پیچیدگی در رتبه‏های اول تا هشتم قرار دارند. یافته‏های بخش چهارم: شناسایی عوامل برون‏سازمانی معماری ناجای آینده در افق تمدن نوین اسلامی: مؤلفه‏های اجتماعی‏ـ فرهنگی، مؤلفه‏های اقتصادی، مؤلفه‏های سیاسی‏ـ امنیتی، مؤلفه‏های جغرافیایی‏ـ زیست‏محیطی به ترتیب در رتبه‏های اول تا چهارم قرار دارند. نتیجه‏گیری: با توجه به یافته‏های تحقیق، تمام مؤلفه‏های مورد بررسی تحقیق در معماری ناجای آینده اهمیت دارند و به تناسب معیارها و زیرشاخص‏های مربوط بیانگر رابطه قوی بین متغیرها هستند. اما با نگاهی به یافته‏های تحقیق، اولویت شاخص‏های هر کدام از عوامل و میزان تأثیر آنها شامل ویژگی‏های اساسی تمدن نوین اسلامی، ویژگی‏های اساسی ناجا در تمدن نوین اسلامی، الزامات درون و برون‏سازمانی در معماری ناجا و معماری ناجای آینده در افق تمدن نوین اسلامی تأیید شده است.