تصویر می و متفرّعات آن درذهن و زبان حافظ

Abstract

یکی از واژگان پرتکرار در دیوان حافظ «می» و متفرّعات آن است. طی این پژوهش عناصر تصویری در آن دسته از غزل­هایی که واژۀ کانونی آن­ها می و متفرّعات آن نظیر باده، می و... است، مورد تحقیق قرار گرفته است. یافته­های این پژوهش نشان می­دهد: تصاویر خلق شده از رهگذر تشبیه به لحاظ انواع، اشکال و کاربرد متنوّع و گوناگون است که از بین انواع تشبیه، نوع بلیغ اضافی بیشترین بسامد را داراست؛ این موضوع القا­کننده رنگ، درخشش و طعم شراب اسـت. در واقع خواجه از این رهگذر احساس خود را به این نوشداروی مرموز به زیبایی بیان می­کند. در مورد مراعات­نظیر، حافظ با گزینش واژه­هایی وسواسی این امکان را به واژه داده تا با حداکثر ظرفیت خود در شعرش حضور یابد و به مخاطب رخصت داده است تا تناسب­ها و ظرافت­های پیدا و پنهان آن را دریابد. بیشترین کاربرد مجاز، به انعکاس مجاز حال و محل اختصاص یافته است. علاوه بر این، پیرامون آرایۀ ایهام تناسب بیشترین برجسته­سازی زبانی متعلّق به واژۀ «مُدام» بوده است. در واژگان کانونی بیت­های مورد تحقیق، تکرار واژه می و به طور طبیعی صامت «م» بیشترین بسامد را داشته است و استعاره از نوع مکنیه (شخصیت­بخشی) چشم­گیرتر بوده است،