بررسی امکان گروه‌بندی ایستگاه‌های تحقیقاتی گندم براساس تعداد روز تا ظهور سنبله ژنوتیپ‌های گندم نان

Abstract

به منظور گروه‌بندی ایستگاههای تحقیقات گندم کشور، با استفاده از یک شاخص بیولوژیکی، تعداد 15 رقم گندم با تیپ رشد و درجه ورنالیزاسیون متفاوت در 18 ایستگاه تحقیقاتی گندم طی سه سال زراعی (85-1384، 86-85 13و 87-1386) در سه تاریخ کاشت (20 مهر، 10 آبان و 30 آبان) در قالب طرح کرتهای خرد شده با طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار کشت گردید. عملکرد دانه و تاریخ ظهور سنبله بر ای تمامی تیمارها یادداشت و تعداد روز تا ظهور سنبله بعنوان یک معیار مناسب برای واکنش گیاه به شرایط اقلیمی محاسبه گردید. تجزیه واریانس مرکب سه ساله برای عملکرد دانه در تمام ایستگاههای مورد آزمایش انجام و مناسب‌ترین تاریخ کاشت هر منطقه و همچنین تیپ رشد مناسب برای مناطق مختلف تعیین گردید. در اکثر ایستگاهها به جز زرقان و اصفهان ، تاریخ کاشت اول بهتر از تاریخ کاشت دوم بود ویا اختلاف معنی‌داری با آن نداشت ولی تاریخ کاشت سوم درهیچ‌کدام ازگروه‌ها عملکرد دانه مناسبی نداشت. نتایج تجزیه خوشه‌ای بر اساس میانگین تعداد روز تا ظهور سنبله ژنوتیپ‌ها در تاریخ های کاشت مختلف، 18 ایستگاه مورد بررسی را در سه گروه کاملاً مجزا قرار داد: گروه اول: ورامین، نیشابور، مشهد، کرج، زرقان، خرم‌آباد واصفهان، گروه دوم: اردبیل، اراک، همدان، میاندوآب، کرمانشاه (اسلام‌آباد)، قزوین، زنجان، خوی، جلگه رخ و اقلید،گروه سوم: داراب . در گروه اول و سوم عمدتاً ارقام با تیپ رشد بهاره عملکرد بهتری نسبت به بقیه ارقام داشتند ولی در گروه دوم ارقام با تیپ رشد زمستانه و بینابین عملکرد بالاتری را نشان دادند. البته تغییرات مشاهده شده در رفتار ژنوتیپ‌های بینابین و بهاره در شرایط محیطی برخی از ایستگاه‌ها می‌تواند ناشی از تغییرات شرایط آب و هوایی این ایستگاه‌ها و یا دقیق نبودن اطلاعات موجود در خصوص نیاز ورنالیزاسیون آنها باشد که هر دو موضوع نیاز به بررسی و تحقیقات دقیق‌تری دارند.